ĐỀN ĐÔNG GIÁP LÀNG TA

Sắc Vua Duy Tân phong cho Đền Đông Giáp 1909

Sắc Vua Thành Thái phong cho Đền Đông Giáp 1895

Đền Đông Giáp(đền Cửa Điện)của làng Vân Hải thuộc xã Cổ Đạm,huyện Nghi Xuân,tỉnh Hà Tĩnh đã được chủ tịch tỉnh VÕ KIM CỰ ký quyết định Bằng xếp hạng DI TÍCH CẤP TỈNH THÀNH PHỐ số 3396/QĐ UBND ngày 31 tháng 10 năm 2013. 

Bằng xếp hạng chủ tịch tỉnh Hà Tĩnh ký ngày 31/10/2013

Mộ phần Liệt sĩ Phan Viết Biểu tại Nghĩa trang Liệt sĩ huyện Nghi Xuân

Bãi biển phía trước đền Đông Giáp

Đền tọa lạc trên một gò đất cao ở phía bắc làng(bên cạnh dự án sân gôn Xuân Thành hiện nay).Trước đây,đền Cửa Điện chủ yếu được bà con làm nghề đánh bắt cá biển ở các xóm Hải Tây,Hải Bắc,Vân An và Vân Lạc đứng đầu là bà con Cố Cát(Cha ông Nậm,ông Chương)xây dựng nên để thờ cúng thần Nam Hải Đại Vương.Mỗi lần ra biển đánh bắt cá hoặc những khi được nhiều cá về,ông thợ cả thường ra Cửa Điện thắp hương cúng bái cầu xin,tạ ơn thần Nam Hải và thành Hoàng Làng.Trước kia,những thập niên đầu dân làng mình thờ Thành Hoàng Làng tại một nơi trang trọng riêng biệt đó là đền ĐỆ TAM ở xóm Vân Lạc gần nhà cu Khoa Bá thôn 10 bây giờ.Sau cách mạng tháng Tám,qua bao cuộc cải cách,đền ĐỆ TAM và một số đền miếu khác được hợp tự về thờ chung tại đình làng Hoa Vân Hải.Những người làm nghề chài lưới ở Biển còn rước bát nhang thành Hoàng làng về thờ chung cùng thần Nam Hải ở Cửa Điện(như vậy Thành Hoàng Làng ta được thờ ở hai nơi).

Đền Đông Giáp trong những năm đầu thành lập Đảng là điểm hội họp,ẩn nấp tránh giặc của các Đảng Viên cộng sản.

Có một sự kiện đáng nhớ nhất là vào tháng 5 -1931,tại xóm Vân An bị cháy rất lớn gần như lửa đã thiêu sạch toàn bộ những ngôi nhà ở gần nhau của cả xóm….Phan Văn Tuyết và Phan Viết Biểu lúc này đang hoạt động ở Phan Xá được tổ chức cho về thăm gia đình.Hai ông hẹn chờ nhau ở Cửa Điện trước khi trở lại nơi hoạt động.

Mặt tiền ĐỀN ĐÔNG GIÁP

Trời chập tối,Phan Văn Tuyết ra trước,ông liền quẳng chiếc nón bên đường báo hiệu đã có mặt rồi vào Cửa Điện ẩn để chờ.

Phan Viết Biểu về nhà mẹ vợ là bà Cu Tuệ ở Hải Nam (Bên cạnh nhà thờ Họ Phan Hải Nam thôn 11 bây giờ),không ngờ có người trông thấy.Nó đã đi báo với lũ phản động,ác bá cường hào.

HỌ PHAN HẢI NAM

Bọn chúng đi gọi lính đồn của Pháp đến bắt,nhưng ông Biểu đã rời khỏi nhà.Chúng tiếp tục truy lùng.Khi đến Cửa Điện quân lính phát hiện chiếc nón bèn hò nhau dùng giáo mác chọc vào bụi rậm để tìm cộng sản.Và thế là Phan Văn Tuyết bị giáo giặc chọc vào đùi.Ông liền dùng chiếc khăn cuốn lấy mũi giáo vì thế vết máu đã được lau sạch.Bọn chúng tưởng đâm nhầm gộc cây dứa nên rút ra hơi nặng không nghi ngờ gì cả vì vậy ông Tuyết an toàn.

Phan Viết Biểu đến Cửa Điện,thấy chiếc nón bên đường liền cất tiếng hú báo hiệu là mình đã ra.Nghe tiếng hú,bọn lính hô"Cộng sản...cộng sản..."và cùng nhau đuổi bắt.

Do trong túi quần có hộp thuốc lào cùng con ốc dui(vật dùng để hút thuốc),nên khi chạy chúng va đập vào nhau phát ra tiếng kêu vì thế bọn lính cứ theo đó mà đuổi.Khi đến Bàu Ổi do bùn sâu quá không thể chạy tiếp và Phan Viết Biểu đã bị bắt. Ông Biểu bị bọn chúng trói đem về đồn Cổ Đạm tra tấn hỏi cung.Sau đó chúng lại đưa ông ra chợ Đồn( Chợ Đạm bây giờ),đóng 4 cọc trói chân tay vào.Mặt trời phía nào thì ngả mắt theo hướng đó,khi khát nước chúng pha nước muối đổ vào dĩa cho uống,dã man nhất là chúng chẻ cật giang bỏ thành hai nắm bắt ông Biểu trèo lên thang tay nắm chặt cật giang và đạp thang cho ông tuột xuống cật giang tuốt hết toàn bộ phần thịt ,da của hai bàn tay …Ông vẫn không khai,một lòng trung thành với tổ chức Đảng và đồng chí của mình …Ngày 1 tháng 6 năm 1931 giặc Pháp đã tử hình ông tại chợ Cổ Đạm.Gia đình liệt sĩ Phan Viết Biểu .Ông Phan Công Chính ,bà Tô Thị Quán đã được nhà nước ,chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa tặng bằng CÓ CÔNG VỚI NƯỚC và nhiều huân huy chương khác…

Những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước dọc bờ biển làng ta từ kheng 1 đến kheng 5 ra tận Lạch Đào biết bao lần bộ đội pháo mặt đất đã về đây lập đài quan sát ,trận địa để bắn tàu chiến hạm của Mỹ .Nhiều trận chiến giữa bộ đội ta với tàu địch rất ác liệt nhưng lạ thay trong suốt cuộc chiến chống Mỹ không có lấy một viên đạn nào của kẻ thù rơi trúng đền Cửa Điện.

Những sự hiểu biết ,tư liệu này là chủ quan của riêng tôi về đền Đông Giáp.Mong các cụ bô lão,những bậc đàn anh,các chiến hữu bạn bè trang lứa và thế hệ trẻ đã,đang sinh sống ở làng hay công tác,làm việc xa quê có được những thông tin tốt,chính xác hơn về Đền Đông Giáp hãy viết, lưu lại cho hậu duệ những thế hệ tương lai có cơ sở để tự hào về truyền thống VÂN HẢI làng ta.

                                                                                                                     Phan Văn Cương

Cổng làng Vân Hải hiên nay