Khi gene lãnh đạo thoái hóa

Tác giả: Ngọc Việt

KD: Kế thừa truyền thống gia đình, dòng tộc vốn dĩ là điều tốt đẹp, đáng quý. Vấn đề là kế thừa như thế nào để phát huy được truyền thống ấy, đặc biệt là trong chính trị và những vấn đề ảnh hưởng đến quốc gia, dân tộc. Đó mới là điều quan trọng, cần suy ngẫm (Ngọc Việt)Đó là một gia đình lừng lẫy tên tuổi bởi tài năng của thế hệ đi trước mà còn “thoái trào” nữa là :

———

Không phải cứ “hổ phụ” là chắc chắn sẽ sinh “hổ tử”. Vì vậy nếu INC tiếp tục lấy “truyền ngôi, nối dõi” làm phương châm lựa chọn lãnh đạo đảng là một sai lầm.

Ngày 19/12 tờ The Telegraph của Anh đưa tin, bà Sonia Gandhi – lãnh tụ đảng Quốc đại Ấn Độ (INC) và con trai Rahul Gandi đã phải xuất hiện tại một tòa án ở New Delhi, đối mặt với cáo buộc tham nhũng. Với chính trường Ấn độ hiện nay, đó là sự kiện không bình thường. 

Hai thành viên quan trọng của gia tộc Gandhi được sự báo sẽ phải đối mặt với tù tội, dù họ được tại ngoại khi phiên tòa tạm kết thúc. Trả lời nhanh với báo chí, bà Sonia Gandhi cho rằng đây là một phiên tòa “sặc mùi chính trị” và bà cáo buộc Thủ tướng Narendra Modi đứng sau vụ việc này với mưu đồ chính trị cá nhân.

Mẹ con bà Sonia Gandhi và Rahul Gandhi. Ảnh: Lokmarg.com

“Chính phủ hiện nay cố ý nhắm mục tiêu đảng đối lập của mình, và họ là sử dụng các cơ quan chính phủ để làm điều đó “, BBC dẫn lời bà Sonia Gandhi nói sau phiên tòa. 

Tuy nhiên, chính phủ đã phản pháo: “Làm sao Chính phủ có thể liên quan nếu một người đã được triệu tập bởi một tòa án? Họ muốn bịt miệng các cơ quan tư pháp. Họ muốn đe doạ các cơ quan tư pháp”, Bộ trưởng Phát triển đô thị Venkaiah Naidu nói.

Bà Sonia Gandhi và con trai Rahul Gandhi bị cáo buộc sử dụng sai quỹ của đảng Quốc đại trong việc giải cứu tờ báo National Herald – được xem như cơ quan ngôn luận của INC – qua đó làm lợi bất chính cho mình hàng triệu đô la.

Theo giới phân tích, sự việc này không dễ dàng đưa lãnh tụ đảng Quốc đại vào vòng tù tội vì chứng cứ pháp lý rất yếu. Tuy nhiên ảnh hưởng của nó tới uy tín của cá nhân bà, tới gia tộc quyền quý Gandhi và tới đảng Quốc đại thì lại vô cùng lớn. 

Tại sao đảng Quốc đại lại rơi vào tình thế hết sức nguy hiểm như vậy?

Ăn mày quá khứ

Có thể thấy rằng, thể chế chính trị và mô hình phát triển kinh tế tại Ấn Độ kể từ khi giành độc lập cho đến nay gần như gắn liền với chiến lược của đảng Quốc đại, mà người đặt nến móng cho nó là cố Thủ tướng huyền thoại Jawaharlal Nehru. 

Sự cảm kích và niềm tiếc thương của người dân Ấn Độ dành cho ba vị thủ tướng đoản mệnh của gia tộc Gandhi đã làm nên sự quý trọng của xã hội Ấn Độ đối với những thành viên của gia tộc này ở những thế hệ tiếp sau. Và thật may mắn, vợ của cố thủ tướng Rajiv Gandhi – bà Sonia Gandhi, dù là chỉ là “ngoại thích” nhưng vẫn giúp giữ vững được cơ nghiệp, truyền thống đó.

Đã nhiều lần, nhờ sự nổi tiếng của gia tộc Gandhi mà đảng Quốc đại đã vượt qua khó khăn để chiến thằng trong những thời khắc lịch sử và giúp cho INC vẫn thường xuyên nắm quyền tại đất nước đông dân thứ hai thế giới này. 

Tuy nhiên, đến cuối nhiệm kỳ trước, vì muốn nối tiếp truyền thống dòng tộc, muốn tiếp tục “ăn mày dĩ vãng” mà xem nhẹ lợi ích của chính đảng, của quốc gia, bà Sonia Gandhi và những lãnh đạo của INC đã có một quyết định hết sức sai lầm.

Đó là việc lựa chọn Rahul Gandhi – người đại diện cho thế hệ thứ tư của gia tộc Gandhi – lãnh đạo INC đối đầu với đảng Nhân dân Ấn Độ – Bharatiya Janata (BJP) do Narendra Modi lãnh đạo, trong cuộc bầu cử quốc hội năm 2014.

Rahul Gandhi, ảnh: Bloomberg.

Kết quả là INC đã chịu thất bại thảm hại nhất trong lịch sử tồn tại của mình và cả trong lịch sử nền chính trị Ấn Độ kể từ khi lập quốc – khi INC chỉ dành được 44 ghế trong quốc hội 543 ghế, trong khi đang là đảng cầm quyền. Không chỉ những người ủng hộ INC choáng váng mà ngay cả đảng BJP cũng hết sức bất ngờ trước chiến thắng dễ dàng như vậy.

BBC ngày 15/5/2014 cho biết đảng BJP gọi chiến thắng vang dội này là “chiến thắng của người dân”. Còn Tổng thống Ấn Độ Rajnath Singh cho biết kết quả cuộc bầu cử đánh dấu “khởi đầu một kỷ nguyên mới” cho Ấn Độ.

Thế là INC phải nhường lại chính phủ cho BJP và Narendra Modi ngồi vào ghế Thủ tướng thay cho Manmohan Singh. Có thể nói rằng, thất bại trong cuộc bầu cử năm 2014 khiến cho INC phải rất lâu nữa mới có thể trở lại việc chi phối đời sống chính trị tại Ấn Độ.

Điều đó một phần vì uy tín và tài năng của Thủ tướng Modi vẫn đảm bảo cho BJP có sức sống tại Ấn Độ trong một khoảng thời gian dài nữa, và một phần do INC chưa thể gượng dậy được sau thất bại lịch sử.

Dù là đảng đối lập, nhưng với số ghế quá ít ỏi, INC không thể có tác động gì đến chính sách của chính phủ Modi trong thời gian qua. Và do đó không thể dễ dàng khôi phục lại niềm tin của người dân đất nước này đối với đảng Quốc đại trong những sinh hoạt chính trị hàng ngày.

Theo The Telegraph, để ngăn chặn những chính sách của chính phủ mà INC không đồng tình, INC thậm chí đã ủng hộ việc xuống đường để thể hiện quan điểm và biểu dương sức mạnh.

Đây là một sai lầm tiếp theo của INC trong giai đoạn thoái trào và đương nhiên chính phủ và cá nhân Thủ tướng Modi đã xem đây là việc bất lợi cho chính phủ, nhưng lại là cơ hội để BJP tấn công INC. Và với quyền lực trong tay, ông Modi đã thực hiện những chiêu bài chính trị của mình, thúc đẩy những hoạt động pháp lý chống lại lãnh tụ INC.

The Telegraphcho biết: Ban đầu bà Sonia Gandhi và con trai Rahul Gandhi đã cố gắng để tránh xuất hiện tại tòa án, mà thay bằng các luật sư của họ, nhưng Tòa án tối cao Delhi đã yêu cầu họ phải tham gia phiên tòa vì tòa án cho rằng việc làm của các nhà lãnh đạo đảng Quốc đại “có dấu hiệu tội phạm”.

Bà Sonia Gandhi và con trai Rahul Gandhi rời khỏi tòa án. Ảnh: AP

Thế là, sau cú ngã đau đớn chưa gượng dậy được, nay với phiên tòa mà bà Sonia Gandhi gọi là một sự trả thù chính trị, có thể sẽ làm cho nội bộ INC bất ổn, những người ủng hộ INC sẽ dao động vì không biết sự thật đúng sai nên không thể hiện được quan điểm của mình. Có lẽ, nằm mơ ông Modi cũng không thể có được cơ hội ngàn vàng như vậy, và ông không tận dụng mới là chuyện lạ.

Khi gene lãnh đạo thoái hóa

Phải nhìn nhận rằng, ngoài hai cố Thủ tướng Nehru và Indra Gandhi nằm quyền nhờ tài năng xuất chúng và có chiến lược hành động đúng đắn, thì những thành viên thế hệ sau này này của gia tộc Gandhi – kể cả cố Thủ tướng Rajiv Gandhi – đều không phải là những người tài năng xuất chúng, mà uy tín của họ có được là nhờ “tiếng thơm” của các bậc tiền bối còn vương vấn.

Cho dù bà Sonia Gandhi là một hiện tượng cá biệt, nhưng cũng phải thấy rằng việc bà có vị thế và vai trò lớn đối với INC trong một thời gian dài, và được sự nể trọng của người dân Ấn Độ là do bà là vợ của cố Thủ tướng Rajiv Gandhi.

Mặt khác trước đó bà đã đặt quyền lợi của INC và đất nước Ấn Độ lên trước tình cảm gia đình, sau cái chết thảm ông Rajiv Gandhi – thành viên thứ ba trong gia tộc Gandhi thiệt mạng vì bị ám sát.

Việc đảng Quốc đại nắm quyền gần như liên tục tại Ấn Độ, ngoài thừa hưởng sự nổi tiếng của gia tộc Gandhi, còn nhờ INC có những lãnh đạo tài năng và có uy tín nổi trội. Và một phần nữa là trong những giai đoạn INC không thật sự có chiến thuật sắc sảo mà vẫn chiến thắng vì lúc BJP lại bế tắc. 

Tuy nhiên, hình như INC lại lầm tưởng về điều này, nghĩa là cứ ai thuộc “dòng dõi” gia tộc Gandhi lãnh đạo đất nước đều là người tài năng xuất chúng giống như những thế hệ trước.

Hơn thế nữa, họ xem bất cứ hậu duệ nào trong gia tộc quyền quý này cũng có thể trở thành người lãnh đạo đảng và nắm quyền lãnh đạo đất nước. Việc trao quyền cho Rahul Gandhi lãnh đạo INC trong cuộc bầu cử năm 2014 có lẽ cũng xuất phát từ sự lầm tưởng như vậy.

Chắc cũng nên nhắc lại rằng, Rajiv Gandhi chỉ có tham vọng chính trị khi chứng kiến em mình là Sanjay Gandhi – người có thiên hướng chính trị qua đời năm 1980. Ngày nay Rahul Gandhi cũng được định hướng làm chính trị sau khi cha mình là cố Thủ tướng Rajiv Gandhi bị ám sát. 

Việc trao cho Rahul Gandhi làm Phó chủ tịch INC là vượt quá xa khả năng của anh ta khi con người này lúc nào cũng chỉ là cái bóng của mẹ mình – bà Sonia Gandhi – là điều không có gì lạ. Đây chính là nguyên nhân làm giảm niềm tin của cử tri và là nguyên nhân quan trọng khiến INC thất bại. 

Người phát ngôn của BJP Ravi Shankar Prasad mô tả kết quả bầu cử cho thấy “nền chính trị cha truyền con nối đang bị trừng trị”, theo AFP ngày 16/5/2014.

Một gia tộc làm rạnh danh đất nước nhờ có những người tài năng và đức độ sẽ làm nên sự danh giá cho gia tộc ấy và được người dân đất nước đó trân trọng và xem đó là truyền thống, là dòng dõi quyền quý.

Tuy nhiên không phải cứ “hổ phụ” là chắc chắn sẽ sinh “hổ tử”. Vì vậy nếu INC tiếp tục lấy “truyền ngôi, nối dõi” làm phương châm lựa chọn lãnh đạo đảng là một sai lầm rất nguy hại. 

Với những sai lầm trong chiến lược hành động, với những sai lầm trong xác định tiêu chí lựa chọn lãnh đạo, đã khiến INC phải rời khỏi vũ đài chính trị tại Ấn Độ với một cách không thể tệ hơn được nữa. 

Kế thừa truyền thống gia đình, dòng tộc vốn dĩ là điều tốt đẹp, đáng quý. Vấn đề là kế thừa như thế nào để phát huy được truyền thống ấy, đặc biệt là trong chính trị và những vấn đề ảnh hưởng đến quốc gia, dân tộc. Đó mới là điều quan trọng, cần suy ngẫm.

Khi thấy mình “y phục bất xứng kỳ đức” thì nên nhường đường cho người có khả năng, không đủ sức làm thì nhiệt thành người đủ tài đủ đức làm. Cố đấm ăn xôi, biết rõ mình không đủ tài năng đức độ thu nhiếp lòng người mà vẫn muốn ở ngôi cao chỉ đẩy mình vào chỗ thân bại danh liệt, còn nói gì chuyện giữ truyền thống cha anh?

Nay những lãnh đạo cao nhất của INC phải đối mặt với những cáo buộc phạm tội, điều này không chỉ làm cho cơ hội INC trở lại thời hoàng kim ngày một xa vời.

Những vụ lùm xùm thế này xử lý không khéo, “vừa mắt ta ra mắt người” mà chỉ biết đổ lỗi cho người khác, thì ngay cả thanh danh của dòng tộc cao quý Gandhi cũng sẽ bị ảnh hưởng. Những giá trị tốt đẹp được các bậc tiền bối gia tộc Gandhi gieo vào lòng người dân Ấn Độ có thể sẽ bị hậu thế làm cho nhạt nhòa chỉ bởi những tính toán thiếu khôn ngoan.