Thời oanh và thời liệt

Tác giả: Tiến Hải

Kỳ Duyên: Rất cảm ơn nhà báo Tiến Hải đã gửi bài viết này. Một bài viết nhẹ nhàng, tưởng như khác biệt với sức nóng Biển Đông. Nhưng tính triết lý của câu chuyện vẫn “nóng bỏng tính thời sự”, nhắc nhở mọi người trong đời sống đang ngày càng trở nên thực dụng, lợi ích cá nhân và vô cảm rằng, hãy sống bằng những giá trị thật và sự tử tế. Bởi không ai nắm tay được cả ngày

Lâu nay , dưới con mắt mọi người , uy tín và tài năng của ông X chẳng có gì đặc biệt cả . Nhưng từ khi ông trở thành quan đầu tỉnh thì tên tuổi ông cứ nổi như cồn và tài năng của ông nở rộ như hoa 

mùa xuân.

Chẳng phải nói ngoa đâu , mà đúng là như vậy . Tên tuổi ông trước đây rất ít người biết đến . Nhưng nay thì tên tuổi ông cả cái tỉnh này đều biết bởi vì nó xuất hiện liên tục trên báo chí , đài phát thanh và vô tuyến truyền hình của địa phương .

Mọi người đều ngạc nhiên và thán phục về cái sức viết và sự uyên bác của ông . Ông có thể viết và phát biểu về mọi vấn đề , thuộc mọi lĩnh vực từ nông nghiệp , công nghiệp , phân phối lưu thông đến văn hóa văn nghệ , y tế , thể dục thể thao , khoa học kỹ thuật…(tất nhiên do người khác viết để ông đứng tên) .

Các bài báo đứng tên ông bao giờ cũng được đăng ở trang nhất . Còn tên tác giả thì được đưa lên đầu bài , in cỡ chữ to khác hẳn lệ thường (các bài khác thì tên tác giả chỉ để ở cuối bài) . Uy tín và tài năng của ông X rõ ràng là có bước tiến nhảy vọt . Theo cách nói vui của lớp trẻ hiện nay thì ông đang ở vào “thời oanh”

Đối lập với trường hợp của ông X là trường hợp của ông Y . Giống như ông X trong giai đoạn hiện tại , trước kia ông ông Y cũng là quan đầu tỉnh , cũng là một nhân vật mà tên tuổi được rất nhiều người biết đến . Chẳng hạn : Xe ô tô của ông sơn mầu gì , biển số bao nhiêu hầu như mọi người trong tỉnh đều biết . Ông đi thăm cơ sở nào , đơn vị nào đều có bộ sậu rất đồ sộ đi theo và đều được báo trước vài ngày để họ chuẩn bị đón tiếp cho chu đáo .Ông tới dự hội nghị nào thì hội nghị đó trở nên quan trọng và bài phát biểu của ông bao giờ cũng được báo chí địa phương đăng nguyên văn ở vị trí trang trọng nhất.

Nhưng tất cả những điều nói trên chỉ là dĩ vãng của một thời – “thời oanh” của ông Y . Bởi vì cũng theo cách nói vui của lớp trẻ hiện nay thì ông đã lâm vào “thời liệt” .

Có lẽ ông Y liệt thật , bởi vì từ khi nhận quyết định về hưu , không làm quan đầu tỉnh nữa thì uy tín của ông cũng chẳng còn gì . Tên tuổi của ông cũng theo đó mà lu mờ . Các hội nghị quan trọng ông không được mời tham dự . Trước đây ông nói người ta nghe , ông phán người ta chịu . Bây giờ về hưu rồi thì ông nói ông nghe , ông phán ông làm . 

Tách riêng một cách cơ học khái niệm “oanh liệt” thành hai vế : “oanh” và “liệt” là lối chơi chữ rất thâm thúy. Vấn đề quan trọng là ở chỗ mỗi người cần phấn đấu đừng để bao giờ rơi vào tình trạng “oanh giả” , “liệt thật”

- Có những người chức , quyền rất lớn tưởng là “oanh” lắm nhưng thật ra trong vế “oanh” của họ đã tiềm ẩn vế “liệt” rồi . Tên tuổi và hình ảnh của họ đã bị xóa trong bộ nhớ của quần chúng nhân dân . Chẳng thế mà khi xem tivi thấy những nhân vật ấy xuất hiện người ta lại tắt máy. Như vậy còn gì là “oanh” nữa . Trong trường hợp này , cái “liệt thật” đang tiềm ẩn trong cái “oanh giả”

- Có những người một thời rất “oanh” nhưng vì không biết giữ gìn , phấn đấu nên vế oanh đã biến mất nhanh chóng , nhường chỗ cho vế “liệt” ngự trị . Anh em nhà Dương Chí Dũng – Dương Tự trọng là thí dụ điển hình . Họ đã từng có một thời vang bóng . Dương Chí Dũng cũng đã từng được ca ngợi là một cán bộ quản lý có tài . Dương Tự Trọng Cũng đã từng được ca ngợi là khắc tinh của giới giang hồ đất cảng . Ấy thế mà chỉ trong chốc lát cả hai anh em họ đều ngã ngựa . Dũng – Trọng đều có một thời “oanh thật” và một thời “liệt thật”

- Lại có những người bị xô đẩy , dồn vào thế “liệt” , nhưng phẩm chất , tư cách và tài năng của họ đã giúp họ không bị gục ngã . Cho đến khi chết họ vẫn “oanh” , chưa bao giờ bị “liệt” . Viết đến đây , ông bạn tôi rất giỏi về Hán tự đề nghị thêm vào một đoạn : “Những người như thế thường biết vận dụng chữ NHẪN trong cuộc sống một cách rất linh hoạt , bởi vì : 

Có khi NHẪN để yêu thương

Có khi NHẪN để tìm đường lo toan

Có khi NHẪN để an toàn

Có khi NHẪN để tránh tàn sát nhau”

Tôi thấy cũng được nên đã đưa đoạn này vào bài viết của mình . Vả lại , tôi cũng muốn để độc giả trao đổi , chia sẻ triết lý về chữ “nhẫn” của ông bạn tôi .Tiếng Việt mình rất phong phú và thâm thúy. Nhưng phải có những người biết thưởng lãm thì mới thấy hết được sự phong phú và thâm thúy đó. Các bạn trẻ nước mình tài thật . Nhờ họ gợi ý mà trước đây tôi đã có bài nghiên cứu “Về mối quan hệ giữa uy và tín ở người đứng đầu” . Bây giờ cũng do sự gợi ý của các bạn trẻ mà tôi viết bài tiểu luận “Thời oanh và thời liệt”./.