Sấm Trạng Trình toàn tập

Tượng Nguyễn Bỉnh Khiêm 

Nguyễn Bỉnh Khiêm(1491-1585) 

Nguyễn Thiên Thụ sưu tập, chú giải 

LỜI NÓI ĐẦU 

Theo thời gian và cũng vì thời đại, chúng ta đã mất nhiều tài liệu và không được tiếp cận với các tài liệu xưa. Vì vậy mà tôi lập Sơn Trung thư trang để làm một thư viện nhỏ với tinh thần vô vị lợi, tôi có thể giữ cho tôi và cống hiến cho moi người. Khi còn ở Việt Nam, tôi đã thu thập một số sách, một số tài liệu, trong đó có Sấm Trạng Trình. Xưa nay có rất nhiều bản khác nhau vì nhiều người sửa đổi. Không biết bản nào là bản chính, nên trước khi san định, nghiên cứu, chúng ta phải sưu tập tài liệu. Tại các thư viện Việt Nam nhất là tại Hà Nội có nhiều bản Sấm Trạng Trình chữ Nôm và các bản này cũng khác nhau. 

Sấm ký ở bản A có 262 câu, gồm 14 câu “cảm đề” và 248 câu “sấm ký” là gốc của bản Quốc ngư Hoàng Xuân và Thời Tập. Bản AB.444 Viện Hán Nôm gốc của bản quốc ngữ Mai Lĩnh.` 

Ngoài bản A còn có ít nhất ba dị bản về sấm Trạng Trình. Tài liệu liên quan hiện có 20 văn bản, trong đó 7 bản là tiếng Hán Nôm lưu tại Thư viện Khoa học Xã hội (trước đây là Viện Viễn Đông Bác Cổ) và Thư viện Quốc gia Hà Nội. Trước 1975, tại miền Nam đã có khoảng 20 bản quốc ngữ, nay Hà Nội cũng in thêm vài bản. Bản tiếng quốc ngữ phát hiện sớm nhất có lẽ là Bạch Vân Am thi văn tập in trong Quốc Học Tùng Thư năm 1930 . Riêng tôi có một bản nôm.Từ lâu tôi đã có ý phổ biến nhưng chưa thực hiên được. Nay cơ duyên đã đến, ltôi cố gắng y sao chép dần để trình chư vị . Tôi tuyển chọn những bản xưa nhất và đáng tin cậy để tái bản trong thư trang của tôi. Tôi tập hợp các bản lại và gọi là Sấm Ký Toàn Tập. 

Năm 2010, tôi đã đăng tải vào Sơn Trung Thư Trang. Nay tìm thêm vài tài liệu, tôi phổ biến ấn bản 2011 để cống hiến quý độc giả. 

Ottawa ngày 20 tháng 7 năm 2011 

Nguyễn Thiên Thụ 

TỔNG QUAN VỀ SẤM KÝ CỦA NGUYỄN BỈNH KHIÊM (1491-1585) 

I. TIỂU SỬ NGUYỄN BỈNH KHIÊM 

Nguyễn Bỉnh Khiêm 阮秉謙 ( 1491–1585) được biết đến nhiều vì tư cách đạo đức, tài thơ văn cũng như tài tiên tri các tiến triển của lịch sử Việt Nam. 

Ông sinh năm Tân Hợi đời vua Lê Thánh Tông, tức năm Hồng Đức thứ 22 (1491) tại làng Trung Am huyện Vĩnh Lại, Hải Dương, nay là làng Trung Am xã Lý Học huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng. 

Sinh trưởng trong một danh gia vọng tộc, thân phụ ông là Thái bảo Nghiêm Quận công Nguyễn Văn Định; thân mẫu là bà Nhữ Thị Thục, con gái quan Thượng thư Nhữ Văn Lân, là người giỏi văn thơ và am hiểu lý số. 

Lớn lên ông theo học Bảng nhãn Lương Đắc Bằng ở làng Lạch Triều, huyện Hoằng Hoá (Thanh Hoá). Ông sáng dạ, thông minh lại chăm chỉ học hành nên được thầy rất khen ngợi. Năm Đại Chính thứ sáu (1535) đời vua Mạc Đăng Doanh lúc 45 tuổi, ông mới đi thi và đậu Trạng nguyên. Vua Mạc cất ông lên làm Tả Thị lang Đông các Học sĩ. Vì ông đỗ Trạng nguyên và được phong tước Trình Tuyền hầu nên dân gian gọi ông là Trạng Trình. 

Làm quan được bảy năm, ông dâng sớ hạch tội 18 lộng thần nhưng không được vua nghe nên xin cáo quan năm 1542. 

Khi về trí sĩ, ông dựng am Bạch Vân và lấy hiệu Bạch Vân cư sĩ mở trường dạy học cạnh sông Tuyết, do đó học trò gọi ông là “Tuyết giang Phu tử”. Bạn của ông là những tài danh lỗi lạc một thời như Bảng nhãn Bùi Doãn Đốc, Thám hoa Nguyễn Thừa Hưu, Thư Quốc công Thương thư Trạng nguyên Nguyễn Thiến. Học trò của ông có nhiều người nổi tiếng như Nguyễn Dữ- tác giả Truyền kỳ mạn lục, Thượng thư Bộ Lễ Lương Hữu Khánh,Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan, Quốc công Nguyễn Quyện, Thượng thư Bộ Hộ Trạng nguyên Giáp Hải, Tiến sĩ Trương Thời Cử, 

Tiến sĩ Đinh Thời Trung, Hàn Giang Phu tử Nguyễn Văn Chính … 

Ông mất năm Ất Dậu (1585) hưởng thọ 95 tuổi. Lễ tang ông có quan phụ chính triều đình là Ứng vương Mạc Đôn Nhượng dẫn đầu các quan đại thần về viếng. Việc vua Mạc cử người được vua coi như cha về dự lễ tang nói lên sự trân trọng rất lớn của nhà Mạc với Trạng Trình. Trong buổi lễ tang ấy, Ứng vương đã thay mặt vua truy phong Nguyễn Bỉnh Khiêm tước Thái phó Trình Quốc công. 

Nguyễn Bỉnh Khiêm đã để lại cho hậu thế những tác phẩm văn thơ có giá trị như tập thơ Bạch Vân, gồm hàng trăm bài thơ chữ Hán (còn lưu lại) và hai tập Trình Quốc công Bạch vân thi tập và Trình Quốc công Nguyễn Bỉnh Khiêm thi tập, hay còn gọi là Bạch Vân quốc ngữ thi, (với hàng trăm bài thơ chữ Nôm) hiện còn lưu lại được một quyển của Bạch Vân thi tập gồm 100 bài và 23 bài thơ trong tập Bạch Vân Gia Huấn mang nhiều chất hiện thực và triết lý sâu xa, thể hiện đạo lý đối nhân xử thế lấy đức bao trùm lên tất cả, mục đích để răn dạy đời. 

Nhờ học tính theo Thái Ất, ông tiên đoán được biến cố xảy ra 500 năm sau này. Người Trung Hoa khen Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là “An Nam lý số hữu Trình Tuyền”. Ông tinh thông về thuật số, được dân gian truyền tụng và suy tôn là “nhà tiên tri” số một của Việt Nam. Ông đã cho ra đời hàng loạt những lời tiên tri cho hậu thế mà người đời gọi là “Sấm Trạng Trình”. 

Tương truyền, ông là người đã đưa ra lời khuyên giúp các nhà Nguyễn, Mạc, Trịnh, Lê. Khi Nguyễn Hoàng sợ bị anh rể Trịnh Kiểm giết, ông khuyên nên xin về phía nam với câu “Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân” (có tài liệu viết là “khả dĩ dung thân”) nghĩa là “Một dải Hoành Sơn có thể dung thân lâu dài”. Nguyễn Hoàng nghe theo và lập được nghiệp lớn, truyền cho con cháu từ đất Thuận Hoá. Lúc nhà Mạc sắp mất cũng sai người đến hỏi ông, ông khuyên vua tôi nhà Mạc “Cao Bằng tuy thiển, khả diên số thể” (tức Cao Bằng tuy nhỏ, nhưng có thể giữ được). 

Nhà Mạc theo lời ông và giữ được đất Cao Bằng gần 80 năm nữa. Đối với Lê – Trịnh, khi vua Lê Trung Tông chết không có con nối, Trịnh Kiểm định thay ngôi nhà Lê nhưng còn sợ dư luận nên sai người đến hỏi ông. 

Ông nói với chú tiểu, nhưng thực ra là nói với bề tôi họ Trịnh: “Giữ chùa thờ Phật thì ăn oản” (ý nói giữ là bề tôi của các vua Lê thì lợi hơn). Trịnh Kiểm nghe theo, sai người tìm người tôn thất nhà Lê thuộc chi Lê Trừ (anh Lê Lợi) đưa lên ngôi, tức là vua Lê Anh Tông. Họ Trịnh mượn tiếng thờ nhà Lê nhưng nắm thực quyền điều hành chính sự, còn nhà Lê nhờ họ Trịnh lo đỡ cho mọi chuyện chính sự, hai bên nương tựa lẫn nhau tồn tại tới hơn 200 năm. Bởi thế còn có câu: 

“Lê tồn Trịnh tại”. 

Nhận xét về Nguyễn Bỉnh Khiêm, nhà sử học Phan Huy Chú đã viết trong bộ sách lớn Lịch triều hiến chương lọai chí: “Một bậc kỳ tài, hiền danh muôn thuở”. 

La Sơn Phu tử Nguyễn Thiếp khi về thăm đền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm, có bài thơ Quá Trình tuyền mục tự (Qua thăm đền cũ Trình tuyền) đã xem Trình tuyền là người có tài “Huyền cơ tham tạo hóa” (nắm được huyền vi xen vào công việc của tạo hóa). 

Tiến sĩ thời nhà Hậu Lê Vũ Khâm Lân đã làm bia ở đền Trạng Trình và nói rằng danh tiếng Trạng 

Như núi Thái sơn, sao Bắc Đẩu 

Nghìn năm sau như vẫn một ngày 

II. THÁI ĐỘ ĐỐI VỚI SẤM KÝ 

Trong quan niệm của tôi, công việc của người sau là sưu tập, hiệu đính và chú thích tác phẩm của tiền nhân để bảo tồn văn hóa cũ. Việc này đòi hỏi người biên khảo, dịch thuật phải trung thực, khách quan, thấy sao nói vậy, biết gì nói nấy. 

Tôi mong rằng sẽ có một nhóm người khảo cứu hết các bản nôm trong thư viện. Một nhóm người khảo cứu tất cả các bản quốc ngữ đã xuất bản. Riêng tôi chỉ phụ trách nghiên cứu một số bản quốc ngữ trong tầm tay. 

Hôm nay tôi làm việc này thật ra là chưa được hoàn hảo vì kiến thức còn hạn chế. Hơn nữa không có trong tay các bản nôm và đầy đủ các bản quốc ngữ. Tôi chỉ làm được những gì trong khả năng hạn hẹp của mình. 

Dẫu sao thì vạn vật vô thường, mục đích của tôi là cố lưu lại những vốn cũ của tiền nhân, và giúp bạn đọc một số tài liệu mà tôi đã thu thập và nghiền ngẫm hơn nửa thế kỷ. Làm được bao nhiêu hay bấy nhiêu. 

Vì thích nghiên cứu cổ văn cho nên tôi đã tìm hiểu các tác tác phẩm cổ. Nguyễn Bỉnh Khiêm được nhân dân ta ca tụng vì khí tiết thanh cao và tài thơ văn. Thi văn của Ngài có thơ chữ Hán và thơ Quốc Âm. Thơ Quốc Âm gồm có thơ nôm và Sấm Ký. Câu chuyện Nguyễn Hoàng và concháu họ Trịnh tìm đến Nguyễn Bỉnh Khiêm là chuyện thực, liên hệ đến lịch sử chứ không phải là giai thoại. 

Tại thư viện Viễn Đông Bác cổ Hà Nội và Viện Khảo Cổ Sai gon đều có vài bản Sấm Trạng Trình bản nôm chép tay. Trước 1945, chúng tôi thấy các bậc cha chú đọc các bản Sấm Ký Quốc Ngữ. Trong khi vào Nam, tôi cũng mượn bạn bè các sách Sấm ký rồi chép lại vì trong thời gian chiến tranh, sách xưa đã tuyệt bản nên rất hiếm hoi, chỉ cho mượn trong thân hữu chọn lọc.. 

Sau 1975, xem danh mục thư viện thì thấy có tên sách, nhưng tôi không dám mượn vì e ngại công an theo dõi, và kết tội dùng sấm để “yêu ngôn hoặc chúng”. Tôi chỉ âm thầm tìm kiếm, và thu thập được một số. 

Tại miền Nam, Sấm Trạng Trình in bằng quốc ngữ từ sau 1945 cho đến 1975 cũng có gần hai chục quyển. Sau 1975, tại Hà Nội cũng có một vài quyển gọi là. Thư viện Viễn Đông Bác Cổ nay là thư viện khoa học Xã hội có gần 20 bản Sấm Ký nôm. Thỉnh thoảng có vài người giới thiệu sơ sài mà không trích dẫn câu nào. Nhà nghiên cứu không dám đi sâu vào sợ bị gán cho cái tội duy tâm thần bí, tuyên truyền phản động thì muôn kiếp phải sống trong lao tù. 

Ông TrầnVăn Giáp chuyên về chữ Nôm, ông biên tập các nhan đề sách chữ Nôm và Hán thành bộ ” Tìm Hiểu Kho Sách Hán Nôm 2 quyển”, nhưng ông không kê khai lấy danh hiệu một bản dù trong thư viện có hàng chục bản “Sấm Trạng Trình”. Theo nguyên tắc nghiên cứu, ông cứ ghi tên sách, số hiệu sách nhưng ông có thể nói là sách ghi vậy nhưng e không phải của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ông đỏ quá hay ông sợ cộng sản quá, không dám ghi lấy tên sách và số hiệu sách vì sợ dân chúng sẽ vào lục tìm. Ông muốn giấu sách nếu không nói là muốn đốt sách, chôn sách. Ông phủ nhận sự hiện hữu của Sấm Trạng Trình. Ông viết về Nguyễn Bỉnh Khiêm: 

“Ông là người nổi tiếng học rộng, nghiên cứu dịch kinh, chuyên về lý học, tinh thông khoa tính Thái Ất, cho nên người ta lợi dụng cái học của ông truyền tụng nhiều câu sấm nói là của ông, để tuyên truyền và mê hoặc mọi người.” (1) 

Thiết tưởng con người ta trong xã hội có người không tin bói toán, không tin thần thánh, nhưng một số rất tin. Bói toán mà sai thì cũng đương nhiên vì đó là khoa học không chính xác, Ta cần xem thời tiết nhưng các bản tin thời tiết không phải lúc nào cũng đúng, nhưng không phải vì thế mà dẹp bỏ ngành thiên văn, khí tượng và nghiên cứu không gian. Đừng có theo tây phương vài năm, theo cộng sản vài giờ mà cho mình là có óc khoa học. 

Karl Marx và các ông cộng sản đề cao khoa học, luôn làm ầm ỉ về thành tích khoa học trong khi bên tư bản người ta im lặng làm mà thành quả vượt Liên Xô, Trung Quốc! Marx tự hào là khoa học nhưng những tiên đoán, những ước vọng, những chính sách vĩ đại của Lenin, Stalin và Mao đã sụp đổ thảm thương! Ông thầy mu ruà ờ Lăng Ông Bà Chiểu, hay ông thầy tử vi ở chùa Trấn Quốc chỉ ăn vài ngàn bạc hay chục ngàn bạc Việt Nam mà không làm hại ai, còn lão tổ Karl Marx tiên đoán tầm bậy gây cho cái chết hàng trăm triệu người! 

Ai bảo người Pháp mê tín? Tại Pháp có mấy ngàn hay mấy chục ngàn thầy bói, và hàng chục người viết về Nostradamus, có ai cấm đóan hay chê bai dân Pháp? Ai bảo nước Mỹ dị đoan lạc hậu? Nghe nói người Mỹ có lúc đã dùng “thiền” để liên lạc với tàu vũ trụ đó sao? Trong chiến tranh Việt Nam khoảng 1970, một người Mỹ có đến hỏi giáo sư Bửu Cầm ở Sài gon: 

“Kình cư hải ngoại huyết lưu hồng là gì” Có phải có thủy chiến ngoài các đảo không? 

( Trong khoảng 70-90, tôi thường đến thăm GS Bửu Cầm được thầy thuật lại việc trên) và gần đây ông Nguyễn Văn Hiệp có thuật việc CIA lấy cắp bản ghi chép của thiếu tướng Nguyễn Văn Chức về tiên đoán của ông đạo Nhỏ. 

Người ta khoa học văn minh như thế mà còn nghiên cứu huyền học, dùng chiêm tinh còn chúng ta được kiến thức khoa học bao lăm, nhất là cái khoa học xuyên tâm liên và bèo hoa dâu mà lên mặt khinh thế ngạo vật ư? 

Ở đâu cũng có kẻ gian dối. Đâu có phải vì bọn bán thuốc ê, vì bọn lang băm lấy cơm khô trộn mật làm thuốc mà ta đốt sách y, bắt nhốt và giết tất cả người hành y? Ví như có kẻ làm giả sấm ký, sửa đổi vài chữ, vài câu, vài đoạn, ta không nên vội vơ đũa cả nắm bảo là là hàng mạo hóa mà quăng đi hoặc đốt hết sấm ký. Trái lại,người nghiên cứu lại càng phải gia công nghiên cứu hơn, tìm hiểu, phân biệt giả chân, tốt xấu. Không thể dễ dàng phủ nhận cũng không nên vội vàng tin tưởng trước khi suy nghĩ và xem xét. 

Tôi nghiền ngẫm Sấm ký từ lâu, chỉ hiểu vài đoạn. Sau khi xem Kim Cổ Kỳ Quan, Tứ Thánh của Bửu Sơn Kỳ Hương, tôi nhận thấy sức mạnh tâm linh của Phật giáo, của Lý học và Đạo học. Và quả là có phương pháp tu đạt đến cái nhìn xuyên suốt quá khứ vị lai và cũng có người có tài năng thấy trước. Tôi cũng đọc Toàn Thư trong đó có nhiều huyền bí và đúng. Tôi lại càng nghĩ rằng Nguyễn Bỉnh Khiêm cũng là một bậc khải thánh chứ không phải là tầm thường cho nên tôi cố gắng tìm hiểu chứ không coi rẻ như các vị khác mang tâm sắt đá hoặc tâm dun dế. 

Mình không hiểu vì mình bị vô minh che lấp chứ không phải ta thông minh mà sách nói vu vơ, và hiền thánh điên khùng. Trước khi khoa học tìm ra kính hiển vi và kính viễn vọng, đức Phật đã thấy những vật cực tiểu và những vật cực đại hay sao? Nay thì khoa học cho thấy ngoài Thái dương hệ của ta còn có nhiều Thái dương hệ khác. Mắt ta lòa chứ không phải thế giới đen tối, vạn vật hư vô như những ai đã kiêu căng chế nhạo. Sự thực các bạo chúa đã sợ khoa chiêm tinh và báo chí. Họ mượn danh khoa học để bịt miệng và che mắt nhân dân! 

Một vài người phủ nhận Sấm Trạng Trình vì cho rằng những bản trên là do người sau chế tác. Người ta cho rằng văn chương trong đó rất mới, đời Mạc chưa có lối lục bát. 

Nhận xét này khá đúng, có những bản Sấm ký, có những đoạn người sau ở triều Nguyễn chế tác hoặc thêm vào. Nhưng xem kỹ, các bản Sấm ký có đủ thể loại thi ca, có lục bát, song thất lục bát thất ngôn bát cú, thất ngôn tứ thuyết, ngũ ngôn tứ tuyệt và ngũ ngôn tràng thiên. 

Thể lục bát là thể xưa trong ca dao, và cũng đã thể hiện trong các truyện xưa như truyện Trinh Thử, hoặc Gia Huấn Ca, còn song thất lục bát cũng là một thể khá xưa như Lê Đức Mao (1462-1529) , với bài Nghĩ bát giáp thưởng đào văn: 

Xuân nhật tảo khai gia cát hội, 

Hạ đình thông xướng thái bình âm. 

Tàng câu mở tiệc năm năm, 

Miếu Chu đối việt, chăm chăm tấc thành. 

Hương dâng ngào ngạt mùi thanh, 

Loan bay khúc múa, hoa quanh tịch ngồi;” 

Song thất lục bát tuyệt diệu như trên thì trước đó thơ lục bát tất cũng điêu luyện. 

III. GIỚI THIỆU CÁC BẢN 

Bản nôm hiện ở các thư viện có nhiều, chưa ai ra công khảo cứu đầy đủ. Còn bản quốc ngữ thì nhiều. Sớm nhất là bản của Sở Cuồng do Quốc Học tùng thư ấn hành năm 1930, và bản Nam Ký năm 1945 . Ông Phạm Đan Quế đã giới thiệu khá đầy đủ về các văn bản Sấm ký toàn chép tay 

trong thư mục Hán Nôm lưu trữ tại thư viện Hà Nội Khoa Học Xã hội (Viện Viễn Đông Bác Cổ) và Thư viện Quốc Gia Hà Nội thì hiện nay còn bảy tài liệu chữ nôm sau đây có Sấm Trạng Trình (2) : 

(1)-Bạch Vân Nguyễn Trình Quốc công lục ký 25 trang, ký hiệu VNB3 

(2)-Trạng Quốc công ký: -2 quyển: VHV 1453/b – 36 trang; VHV 102; 32 trang. 

(3)-Trình Quốc công sấm ký : 34 trang: AB345 

(4). Trình tiên sinh quốc ngữ : 22 trang: AB444. 

(5). Sấm ký bí truyền 34 trang; VHV 2261. 

(6). Thiên Nam ngữ lục ngoại ký có phụ chép một số câu sấm của Nguyễn Bỉnh Khiêm và Phùng 

Thượng thư; AB192. 

(7). Nhất tích thiên văn gia truyền VHV 1382 có một bài sấm nói là của Trạng Trình. 

Ông cũng cho biết các bản quốc ngữ sau: 

(1)-Bản quốc ngữ đầu tiên của Sở Cuồng trong Quốc Học tùng thư, Nam Ký xuất bản tại Hà Nội 1930; 53 trang, in tại nhà in Trịnh Văn Bích. Trong quyển Thư Mục Đông Dương (Bibliographie en l’ Indochine ), quyển V, xuất bản ở Đông Dương năm 1935, ông Paul Boudet có ghi” Bạch 

Vân Am Thi Tập, văn thơ sấm ký của cụ trạng Nguyễn Bỉnh Khiêm , recueilli par Sở Cuồng, Nam Ký Thư quán, 1930, Impr Trịnh Văn Bích- Coll Quốc Học Tùng Thư. 

(2)-Phụ trương Khoa Học huyền bí của Tiểu Thuyết Nhật Báo do Mai Lĩnh xuất bản năm 1939 

(3)-Đông Tây Tiểu Thuyết phát hành ở Nam Định, số Xuân 1940. 

(4)-Sấm Ký, nhà xuất bản Đại La, Hà Nội 1948. 

(5)-Sấm Trạng Trình của cư sĩ Minh Điền, nhà in Thái Bình, Saigon 1948. 

(6)-Sấm ký của Bùi Xuân Tiến, Nam Ký Hà Nội, 1952. 

(7)-Sấm Trạng Trình của Hưng Long thư quán, Hà Nội, 1952. 

(7)-Sấm Trạng Trình của Chu Ngọc Chi, Hưng Long, Hà Nội, 1954. 

(8)-Trạng Trình của Phạm Văn Giao, Phạm Văn Tươi, Saigon, 1956 

(9)-Trạng Trình Nguyễn BỈnh Khiêm, Thái Bạch, Sống Mới, Saigon, 1957. 

(10)-Đại chiến thứ ba với Sấm Trạng Trình, Thiệu Nghĩa Minh; Phương Thảo, Saigon, 1964. 

(11)-Nguyễn Bỉnh Khiêm và Nostradamus của Nguyễn Duy Hinh; Dân Trí, Saigon; 1963. 

(12)-Sấm Trạng Trình; trong Thành Ngữ, Điển tích, Danh nhân từ điển của Trịnh Văn Thanh, 

Saigon 1966. 

(13)- Bạch Vân Quốc Ngữ Thi của Nguyễn Quân; Sống Mới, Saigon, 1974. 

Chúng tôi đã sưu tập được một số Sấm Ký nôm và Quốc ngữ , tuy chưa đầy đủ, song từ số tài liệu tương đối này, chúng tôi có thể phân loại về xếp đặt thành các dòng. Chúng tôi cố gắng đi tìm ý nghĩa các bản sấm ký dù rằng việc đó là việc khó khăn, nhưng chúng tôi nghĩ với tâm thành và tinh thần khách quan là tạm đủ. Chúng tôi không chú ý lắm về các từ ngữ nôm Việt dịch khác nhau, đọc khác nhau hoặc đúng sai. 

Như đã trình bày, cho đến hiện nay (2011) có lẽ đã có trên 20 bản Quốc ngữ khác nhau. Xét theo các câu trong các tập, chúng tôi tạm phân loại như sau: 

1. Bản Sở Cuồng và bản Mai Lĩnh 

Bản 1 Sơn Trung, do tôi phiên âm chú thích từ bản nôm trong thư viện cụ Nghè Bân, chép cùng Phùng Thượng Thư Ký cũng là bản trong Thiên Nam ngữ lục ngoại ký. Ông Nguyễn Văn Y, bạn tôi, một tay sưu tầm sách cổ, mất khoảng 1990, cho biết ông đã tặng một người bạn đi Canada quyển sấm trạng trình và Sấm Trạng Bùng. Như vậy bản này phiên âm từ bản nôm, và bản nôm cũng có gốc tích ở Thư Viện Hà Nội. Và nhiều bậc danh gia đã sao chép tài liệu này. Tài liệu này là thật, không giả mạo, nhưng không mới lạ vì bản này cũng chỉ là phần hai của bản của Sở Cuồng, chỉ khác một số chữ vì phiên âm khác hoặc đánh máy, hoặc xếp chữ sai chánh tả. 

Nay tìm thấy tài liệu của tiến sĩ Nguyễn Khuê (3) , mới biết bản Mai Lĩnh mà tôi có rất giống với bản của Sở Cuồng, có lẽ xuất phát từ bản của Sở Cuồng. 

Bản Sở Cuồng có gốc là bản AB.444 tại Viện Hán Nôm Hà Nội. Tôi may mắn có bản Mai Lĩnh là bản in sau bản Sở Cuồng. Bản mà chúng tôi có trong tay in năm 1939 tại tủ sách một bạn học thời Trung học Huế. Bản này có hai ưu điểm là: 

-bản tương đối sớm nhất, có trước 1945, vì các bản sau này, người ta thêm vào mấy chữ, mấy câu, hoặc bóp méo, xuyên tạc để tuyên truyền. 

-Bản này phổ biến nhất vì được nhiều người dùng hoặc in lại. 

Bản này khởi đầu: 

Vận lành mừng gặp tiết lành và kết thúc: Đông Tây vô sự Nam thành quốc gia. Có một số câu bị mất, còn lại 487 câu. 

Nhiều bản chung gốc này mặc dầu có vài chữ khác nhau vì cách đọc chữ nôm khác nhau và sai chính tả: 

-Bản Nguyễn Khuê 

-Bản Đông Nam Á, Saigon 1964. 

-Bản Hùynh Tâm, Saigon ? 

-Wikisource 2010. Bản này tham khảo bản Huỳnh Tâm, Saigon, không rõ in năm nào, có lẽ 

khoảng thập niên 60. 

Theo thiển kiến, đây là bản quốc ngữ xưa nhất, lại có bản nôm rõ rệt cho nên bản này đáng tin cậy nhất 

2. Bản Anh Phương, Saigon 1960? do Hoàng Xuân sưu tập. 

Bản này gốc ở bản Nôm A có 262 câu, gồm 14 câu “cảm đề” và 248 câu “sấm ký”. Cảm đề : Thanh nhàn vô sự là tiên. . . 

Mở đầu: Nước Nam từ họ Hồng Bàng/ Biển dâu cuộc thế, giang sơn đổi vần. 

Kết: Một mảy tơ hào chẳng dám sai ngoa. 

Các bản sau đây chung gốc: 

-Tạp chí Thời Tập (1973-1975, Viên Linh. ) 

-Wikisource 2010 

Bản Trịnh Vân Thanh, 1966. 

– Bản Phạm Đan Quế , 1992. 

3. Bản HƯƠNG SƠN 

Bản này do Thiên Phúc Nguyễn Phúc Ấm sưu tập. Bản này vốn ở quyển Lục Nhâm Bát Sát, Độn Thái Ất, phụ thêm Sấm Trạng Trình, Hương Sơn, Hà NỘi xuất bản trước 1954, sách 70 trang, Sấm Trạng Trình từ trang 48-68. 

Khởi đầu: Nước Nam thường có thánh tài/Sơn hà vững đặt mấy ai rõ ràng. . . 

Kết thúc: Gió mây ta lại đi về gió mây. 

-Bản Bạch Vân Ca của Nguyễn Quân, Sống Mới, Saigon, 1974 giống bản Hương Sơn. 

-Theo một bạn đọc, bản này cũng giống bản Nam Ký phát hành năm 1948 , do Bùi Xuân Tiêu và 

Nguyễn Can Mộng lấy từ bản VH-2261 của kho sách Viện Viễn Bác Cổ, mở đầu có câu : 

“Nước nam thường có thánh tài 

Sơn Hà vững đặt mấy ai rõ ràng 

Kìa Nhị Thuỷ, nọ Đảo Sơn 

Bãi ngọc đất nổi, âu vàng trời cho 

Học cách vật mới dò tới chốn. . .” 

Bản này có cấu trúc đặc biệt là có nhiều bài thơ theo nhiều loại khác nhau như ngũ ngôn, thất ngôn tứ tuyệt,thất ngôn bát cú, lục bát và song thất lục bát. 

Bản này có lẽ do người sau ghi lại các câu sấm truyền tụng trong dân gian chứ không phải của Trạng Trình, hoặc xáo trộn các đoạn trong sấm trạng Trình mà tạo thành . Việc này do biên chép vô ý hoặc cố ý. 

Bản nôm của Nguyễn Văn Sâm nhan đề khác với các bản: 古庵先生讖歌文 Cổ Am Tiên Sinh Sấm Ca Văn.Bản nôm này giống bản Hương 

Sơn từ câu đầu: 

Nước Nam thường có thánh tài, 

Sơn hà vững đặt mấy ai rõ ràng 

đến bài thơ 14 của bản Hương Sơn. 

Can qua việc nước bời bời 

Trên thuân lòng trời dưới đẹp lòng dân. 

Lục thất dư ngũ bách xuân 

Bấy giờ trời mới xoay vần nơi nao. 

Thấy sấm tự đấy chép vào 

Một chút tơ hào chẳng dám sai ngoa. 

Câu kết của bản Hoàng Xuân cũng giống: 

Thấy sấm tự đấy chép vào 

Một chút tơ hào chẳng dám sai ngoa.(247-48) 

Đọc kỹ nội dung bản này, ta thấy bản này viết sau thời Tây Sơn và đầu thời Nguyễn Ánh vì trong bản này có những chữ như lời ngạn , phương ngôn ( Nguyễn Văn Sâm), nghĩa là những câu đó đã truyền tụng rất lâu trước khi tác giả cầm bút. và các câu Lê tồn Trịnh tại, Lê bại Trịnh vong, và Cha nhỏ đầu con lại nhỏ chân/Nào ai có biết nguỵ quân cầm quyền/Phụ nguyên chính thống hẳn hoi…Đó là những sản phẩm của đời Nguyễn, không phải của Nguyễn BỈnh Khiêm. 

4. BẢN WIKISOURCE 2010 

Bản này chép bản Mai Lĩnh 1939 và bản Anh Phương (1960?) 

Nói chung, dù trên 20 bản, chỉ có ba dị bản chính thức như đã so sánh và trình bày ở trên. sự khác biệt này có thể do nhiều người soạn chứ không phải riêng Trỉnh Quốc Công, vì chính tôi cũng có một bản sấm ký chữ nôm của Trạng Trình và một bản của Phùng Khắc Khoan sẽ trình bày sau. Có những bản cùng nguồn gốc nhưng có sửa đổi vài câu vài chữ. 

Bản Minh Điền là một chêm dặm. Theo Phạm Đan Quế, bản này giống bản Anh Phương 22 câu, từ câu 374 đến câu 431, ngoài ra các câu khác hoàn toàn lạ lùng. Nhưng chính Phạm Đan Quế đã trích dẫn 50 câu đầu và 30 câu cuối của bản này thì thấy là hơn 120 câu giống chứ không phải chỉ 22 câu . 

Nay chúng tôi công bố bản Phùng thương Thư Ký là một bản đã có từ lâu nhưng chưa ai phiên dịch. Đọc bản này thì cho thấy rằng ngoài Nguyễn Bỉnh Khiêm còn có Phùng Khắc Khoan cũng soạn Sấm Ký. Còn có ai nữa không? Bản của Phùng Khắc Khoan có vài đoạn giống bản của Nguyễn Bỉnh Khiêm. 

IV.TÍNH CHẤT CỦA CÁC BẢN 

Nhìn chung, các bản có chung một vài điểm sau: 

1. Tính bí mật: 

Sấm Ký mang tính cách bí mật thuộc phạm vi quốc cấm, phải cất kín cũng như Kim Cổ Kỳ Quan, Tứ Thánh, chỉ bàn bạc với người thân mà thôi. Thái độ của nhân dân đối Sấm Ký khác với Lục Vân Tiên và truyện Kiều. Ấy cũng bởi ngày xưa các nho sĩ dùng Sấm ký để chống triều đình , chống Pháp, mà bọn tay sai cũng dùng sấm ký vu oan giá họa cho dân lành cho nên quan quân đã bắt bớ dân chúng, và người ta phải cất giấu các tài liệu này. 

2. Tính thiếu chân thực: 

Thói quen của ta là tự tiện sửa chữa, thêm bớt các bản chính cho nên truyện Kiều, thơ Hồ Xuân Hương đã bị tam sao thất bản.. Nhiều người sau này sửa sấm ký hoặc bóp méo văn nghĩa cho vừa khuôn khổ quyền lợi của phe nhóm họ. 

3.Tính không thống nhất: 

Có thể một người viết mà chia ra nhiều đoạn, do viết nhiều thời gian khác nhau. Có thể là do nhiều bản của nhiều người khác nhau mà người sau chép chung làm một tập. Như bản Mai Lĩnh ít nhất là hai tập khác nhau. 

Một số là thu thập nhiều bài sấm ký khác nhau cho vào một tập như bàn Thiên Phúc Nguyễn Phúc Ấm do Hương Sơn xuất bản trước 1954, cho nên trong đó có nhiều bài thơ. Có thể do nhiều gốc khác nhau. Cũng có kẻ cắt vài đoạn bỏ vào cái khuôn của mình để mập mờ đánh lận con đen trong chính sách tuyên truyền dối trá của họ. cũng có thể do phương cách làm việc chưa khoa học, nghĩ đến đâu, viết đến đó, nhiều khi trùng hợp, cái trước nói sau, việc sau nói trước. 

Cũng có thể người ta tráo đoạn trước ra sau, đoạn sau lên trước để giữ bí mật, như đoạn cuối bản Mai Lĩnh : “Đào Tiền xử sĩ… nam thành quốc gia” nhưng trong bản Hương Sơn lại nằm gần cuối, dưới câu kết còn có 24 câu nữa (Phân phân đông bắc khởi.. . Gió mây ta lại đi về gió mây). Sự kiện này gây khó khăn cho người nghiên cứu. 

4. Tính mơ hồ: 

Các bản có chỗ thần diệu nhưng cũng có chỗ mơ hồ, giống các bản của Sư Vải Bán Khoai, Huỳnh Giáo chủ và Thanh Sĩ. . . chỉ nói tí , sửu ,dần, mẹo. . . rất mơ hồ trong khi các bản Kim Cổ Kỳ Quan và Tứ Thánh thì rõ ràng hơn. 

V. CÁC VẤN ĐỀ CẦN THẢO LUẬN 

A. CÁC TỪ NGỮ 

1. Quốc hiệu Việt Nam. 

Bản Mai Lĩnh 1939 ở gần đoạn đầu có câu: Việt Nam khởi tổ gây nền,/ Lạc Long ra trị đương quyền một phương (câu 7-8). Đời Nguyễn nước ta có quốc hiệu Việt Nam. Sấm Trạng trình cách nhà Nguyễn mấy trăm năm sao lại ghi Việt Nam? Ai đó sửa lại hay ngày xưa cụ Trạng đã biết mấy trăm năm sau quốc hiệu là Việt Nam? 

Tự điển Wikipedia giải thích về Quốc hiệu Việt Nam: 

Quốc hiệu Việt Nam (越南) chính thức xuất hiện vào thời nhà Nguyễn. Vua Gia Long đã đề nghị nhà Thanh công nhận quốc hiệu Nam Việt, với lý lẽ rằng “Nam” có ý nghĩa “An Nam” còn “Việt” có ý nghĩa “Việt Thường”. Tuy nhiên tên Nam Việt trùng với quốc hiệu của lãnh thổ nhà Triệu, gồm cả Quảng Đông và Quảng Tây của Trung Hoa; nhà Thanh đổi ngược lại thành Việt Nam để tránh nhầm lẫn, và chính thức tuyên phong tên này năm 1804. Tuy nhiên, tên gọi Việt Nam có thể đã xuất hiện sớm hơn. 

Ngay từ cuối thế kỷ 14, đã có một bộ sách nhan đề Việt Nam thế chí (nay không còn) do Hàn lâm viện học sĩ Hồ Tông Thốc biên soạn. Cuốn Dư địa chí viết đầu thế kỷ 15 của Nguyễn Trãi (1380-1442) nhiều lần nhắc đến hai chữ “Việt Nam”. Điều này còn được đề cập rő ràng trong những tác phẩm của trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585), ngay trang mở đầu tập Trình tiên sinh quốc ngữ đã có câu: “Việt Nam khởi tổ xây nền”. Người ta cũng tìm thấy hai chữ “Việt Nam” trên một số tấm bia khắc từ thế kỷ 16-17 như bia chùa Bảo Lâm (1558) ở Hải Dương, bia chùa Cam Lộ (1590) ở Hà Nội, bia chùa Phúc Thánh (1664) ở Bắc Ninh… Đặc biệt bia Thủy 

Có thể một người viết mà chia ra nhiều đoạn, do viết nhiều thời gian khác nhau. Có thể là do nhiều bản của nhiều người khác nhau mà người sau chép chung làm một tập. Như bản Mai Lĩnh ít nhất là hai tập khác nhau. 

Một số là thu thập nhiều bài sấm ký khác nhau cho vào một tập như bàn Thiên Phúc Nguyễn Phúc Ấm do Hương Sơn xuất bản trước 1954, cho nên trong đó có nhiều bài thơ. Có thể do nhiều gốc khác nhau. Cũng có kẻ cắt vài đoạn bỏ vào cái khuôn của mình để mập mờ đánh lận con đen trong chính sách tuyên truyền dối trá của họ. cũng có thể do phương cách làm việc chưa khoa học, nghĩ đến đâu, viết đến đó, nhiều khi trùng hợp, cái trước nói sau, việc sau nói trước. 

Cũng có thể người ta tráo đoạn trước ra sau, đoạn sau lên trước để giữ bí mật, như đoạn cuối bản Mai Lĩnh : “Đào Tiền xử sĩ… nam thành quốc gia” nhưng trong bản Hương Sơn lại nằm gần cuối, dưới câu kết còn có 24 câu nữa (Phân phân đông bắc khởi.. . Gió mây ta lại đi về gió mây). Sự kiện này gây khó khăn cho người nghiên cứu. 

B. CÁC CÂU, CÁC ĐOẠN 

1. Các câu giống nhau: 

(a).Hai bản Mai Lĩnh và Anh Phương : 

-Hai bản thường khởi đầu bằng các câu sấm đời trước như của Vạn Hạnh, và các tác giả vô danh đời trước. Hòa đao mộc lạc.. ./ Thập bát tử thành. 

– Tan tác Kiến kiều tan đất nước,/Xác xơ cổ thụ sạch an mây. 

(AP 49; ML 381) 

-Uy nghi dung mạo khác mình/ Thác cư một góc kim tinh phương đoài 

(AP 125, ML 141) 

(b). -Bản Anh Phương với bản Hương Sơn 

Nước Nam thường có thánh tài/Sơn hà vững đặt ai hay tỏ tường. 

(HS. 1; AP:105) 

(c). Mai Lĩnh và Hương Sơn 

Thủy trung tàng bảo cái…. Đông Tây vô sự nam thành quốc gia. 

(ML 446-487; HS, 26) 

-Phá điền đầu khỉ cuối thu. . . Tái binh mọi giống thập thò liền sang. 

(HS.16;ML 199) 

-Thủy binh cờ xí vừng hồng.. .Bắc binh sang có việc gì chăng?… Đã ngu dại Hoàn Linh đời 

Hán… 

(ML 83; HS 12) 

-Bách tính khổ tai ương… Đông tây vô sự nam thành quốc gia. 

(ML467-487; HS 26) 

-Bắc phương chính khí sinh ra/ Có ông Bạch xỉ (sĩ) điều hòa hôm mai. 

(ML 135; HS16 ) 

-Man mác một lĩnh Hoành Sơn/Thừa cơ liền mới nổi cơn phục thù 

( ML 195; HS 16) 

-Lại nói sự Hoàng giang sinh thánh/ Sông Bảo giang thiên định ai hay. 

(ML 125, 257; HS 17 ) 

Bắc kinh mới thật đế kinh/ Giấu thân chưa dễ giấu danh đục nào. 

(ML 238; HS 16) 

Quần hùng binh kéo đầy khe/ Kẻ xưng cứu nước người khoe trị đời.. . 

Thương những kẻ ăn rau, ăn giới. 

(ML 103; HS 16 ) 

Canh tân ( niên) tàn phá/ Tuất hợi phục sinh 

(ML 395; HS 18) 

Ma vương sát đại quỷ/ Hoàng thiên tru ma vương/Kiền khôn phú tái khôn lường 

Cơ nhị ngũ thư hùng vị quyết/ Đảo Hoành sơn tam liệt ngũ phân. 

(ML 475; HS 26 ) 

-Phân phân đông (tùng ) bắc khởi.. Bất chiến tự nhiên thành 

( ML 443; HS 26) 

-Tộ trường nhị thập ngũ/ Vận khải ngũ diên trường 

(ML 462; HS 26) 

-Nực cười những lũ bàng quan/Cờ tàn lại muốn toan đường đấu xe (AP 125; HS 26) 

(d).Ba bản giống nhau: 

-Bắc hữu kim thành tráng 

Nam hữu ngọc bích thành 

( AP,214; ML 426-427, HS, 25) 

-Long vĩ xà đầu khởi chiến tranh. . .kiến thái bình. 

(ML 398; HS 24, AP 171) 

-Cửu cửu càn khôn dĩ định. . . Hồ binh bát vạn nhập Tràng An. 

(AP151; ML 410; HS 21) 

-Xem ý trời có lòng khải thánh/ Dốc sinh ra điểu đỉnh hộ mai. 

(AP 131, ML 131, HS 16) 

-Có thầy Nhân thập đi về/ Tả phù hữu trì cây cỏ thành binh. 

AP 231, (ML 261; HS 17) 

-Bảo giang thiên tử xuất/ Bất chiến tự nhiên thành 

(AP 217; ML 415; HS 25 ) 

-Phú quý hồng trần mộng, 

Bần cùng bạch phát sinh 

(AP209, ML 430; HS 25) 

-Thái nguyên cận Bắc đường xa 

(AP 123; HS 14; HS 14) 

2. Các câu được giải thích để tuyên truyền: 

(1). Thấy đâu bò đái thất thanh/ Ấy điềm sinh thánh rành rành chẳng sai.(HS 14) 

Một bản giải thích: 

Ở Bắc Kạn có khe Bò Đái. 

Một bản ghi: 

Nghệ An Bò Đái thất thanh. 

Một bản khác ghi: 

Nam Đàn Bò Đái Thất thanh. 

Trong quyển La Sơn Phu Tử, Hoàng Xuân Hãn có trích thơ Nguyễn Thiếp, bài Gặp người đánh cá ở sông PhùThạch, HXH nói đến câu ca dao Đụn sơn phân giái/ Bò Đái thất thanh/ Đông Thành sinh thánh. Huyện Đông Thành ở phủ Diễn châu, còn Phan Bội Châu và Hồ Chí Minh ở huyện Nam Đàn, phủ Anh Đô. Chính trong bài thơ trên, Nguyễn Thiếp viết: “Núi Liệt lở, Song Ngư nước cạn, /Sấm người xưa đánh lẫn dân ngu (tr.62) Chữ Hán tên là Lao Tuyền, HXH nói tên tục là Bò Đái không biết có đúng không vì Lao Tuyền là Khe Bò mà thôi. 

(2).Đầu can võ tướng ra binh/ Ắt là trăm họ thái bình âu ca (AP 197) Thái Bạch giải thích Đại tướng Võ Nguyên Giáp ra binh năm giáp thân (1944). 

(3). Thánh nhân hương Có người theo bản Hương Sơn giải thích 

1.Thánh nhân hương 

2- Thuỷ trung tàng bảo cái ( bài 19 và bài 26) 

VI. KẾT LUẬN 

Sau khi nghiền ngẫm khoảng 20 bản, tôi thấy quanh đi quẩn lại chỉ có ba phiên bản chính, được nhiều người sử dụng : 

-Mai Lĩnh 

-Anh Phương 

-Hương Sơn. 

Trong ba bản, theo thiển kiến, bản Mai Lĩnh tức bản Sở Cuồng là đáng tin cậy nhất. Hai bản kia có lẽ chỉ là ghi chép những câu sấm truyền trong dân gian. Đây cũng chỉ là giả thuyết chờ sau này ai đó nghiên cứu thêm nhiều bản nôm thì rõ hơn. 

1. Mai Lĩnh: 

Bản Mai Lĩnh chính là bản đầu tiên là bản Sở CUồng in năm 1930 

2.Hương Sơn: 

Đoạn kết giống Mai Lĩnh 2:Sau một thời gian sống với cộng sản ( Ta hồ vô phụ vô quân), nước ta sẽ thái 

bình như thời hoàng kim. 

3.Anh Phương: 

Đoạn kết giống Mai Lĩnh 1: sau này có ” thầy Nhân Thập” về cứu nước. 

Các bản Sở Cuồng, Mai Lĩnh và Sơn TRung có liên quan đến Phùng Thượng Thư Ký. Bản này có chú thích của Tiền nhân trước 1937 là năm cụ Nghè Bân mất. Các bản khác cũng chỉ thêm thắt và xáo trộn bản chính. Theo quyển Phùng Thượng Thư Ký, chủ yếu sấm ngữ là nói về giai đoạn Lê Mạc cho đến Trịnh Nguyễn và qua nhà Nguyễn. Như vậy có lẽ sấm không đi vượt thời gian 1945 là năm nhà Nguyễn mất. 

Từ Ðinh đổi đời chí lục thất gian 

(Sơn Trung ,4) 

Chữ rằng lục thất nguyệt gian 

Ai mà nghĩ được mới gan anh tài 

Hễ nhân kiến đã dời đất cũ 

Thì phụ nguyên mới chổ (trổ) binh ra 

Bốn phương chẳng động can qua 

Quần hùng các xứ điều hoà làm tôi 

Bấy giờ mở rộng qui khôi 

Thần châu thu cả mọi nơi vạn toàn. 

(SC, 117-124) 

Quyển vàng mở thấy sấm trời 

Từ Ðinh đổi đời chí lục thất gian 

(SC,483-84) 

Hòa đao mộc lạc, 

Thập bát tử thành, 

Ðông A nhật xuất, 

Dị mộc tái sinh. 

Chấn cung xuất nhật, 

Ðoài cung vẩn tinh. 

Phụ nguyên chì thống, 

Ðế phế vi đinh. 

Thập niên dư chiến, 

Thiên hạ cửu bình. 

(Anh Phương, 7-16) 

205.Kể từ đời Lạc Long Quân, 

Ðắp đổi xoay vần đến lục thất gian. 

(Anh Phương, 205-06) 

Nói chung, đa số nói về các sự lịch sử cho đến cuối nhà Nguyễn năm 1945. Tuy nhiên, nhiều nhà biên khảo cho rằng Sấm Trạng Trình có giá trị lâu dài. Việc này cũng tùy văn bản, như bản Anh Phương: 

” Ô hô thế sự tự bình bồng, 

Nam Bắc hà thời thiết lộ thông. 

Hồ ẩn sơn trung mao tận bạch, 

Kình cư hải ngoại huyết lưu hồng. 

Kê minh ngọc thụ thiên khuynh Bắc, 

Ngưu xuất Lam điền nhật chính Ðông. 

Nhược đãi ưng lai sư tử thượng, 

Tứ phương thiên hạ thái bình phong 

“(95-102) 

Bài này đưa ra nhiều vấn đề. Thời Lê mạt, Nguyễn sơ, nước ta chưa có đường sắt và xe lửa. Pháp khởi công làm đường sắt năm 1881 đầu tiên đi từ cột cờ Thủ Thiêm đến bến xe Chợ Lớn dài 13 km. Chuyến tàu đầu tiên khởi hành ở Việt Nam là vào ngày 20 tháng 7 năm 1885. Trong chiến tranh từ 1945 cho đến 1975, cộng sản thực hiện tiêu thổ kháng chiến, phá cầu, phá đường, đắp mô, giật mìn gây trở ngại giao thông cho dân chúng. Thời chiến tranh, hai miền Nam Bắc phân ly, đường sắt đứt nối nhiều đoạn. 

Năm 1975, Việt Nam thống nhất , năm 1986, Chính phủ Việt Nam tiến hành khôi phục lại các tuyến đường sắt chính và các ga lớn, đặc biệt là tuyến Đường sắt Bắc Nam. Tuy nhiên, vẫn có câu hỏi: Phải chăng là đường sắt cao tốc mà Trung Cộng muốn làm? Hồ ẩn sơn trung Mao tận bạch, phải chăng là đường sắt này sẽ thực hiện , hay thực hiện xong sau khi HỒ CẨm Đào về hưu? mao tận bạch là gì? Kình cư hải ngoại huyết lưu hồng là gì? Là trận thủy chiến ngoài Trường Sa, Hoàng Sa năm 1974 giữa Trung Cộng và VNCH? Là cuộc chiến giữa Việt Cộng- Trung Cộng năm 1988? Và cuộc thế chiến ba ở biển Đông? 

Kê minh ngọc thụ thiên khuynh Bắc, 

Ngưu xuất Lam điền nhật chính Ðông. 

Câu này không rõ. 

Nhược đãi ưng lai sư tử thượng, 

Tứ phương thiên hạ thái bình phong. 

Chờ khi Hoa Kỳ( chim ưng) đánh vào Hoa lục ( sư tử) thì thiên hạ mới thái bình! 

Chú thích 

(1). Trần Văn Giáp. Tìm hiểu kho sách Hán Nôm , quyển I, Thư viện Quốc Gia, Hà Nôi, 1970,tr. 87). 

( 2). Phạm Đan Quế, Giai Thoại và Sấm Ký Trạng Trình; Văn Nghệ TP HoChi Minh, 1992; 78-79)

(3). Nguyễn Khuê. Nguyễn Bỉnh Khiêm Qua Bạch Vân Am Thi Tập. Nhà xb.HochiMinh, 1997, 379-402 

ĐIỂN SẤM TRẠNG TRÌNH 

Sấm Trạng trình có nhiều bản khác nhau nhưng các bản này vẫn có những đoạn giống nhau. Trước đây, trong ấn bản Sơn Trung, chúng tôi đã chú thích các bản Sấm Trạng Trình. Như đã nói, chúng tôi đã có bản nôm Trình Quốc Công Ký và bản nôm Phùng Thượng Thư Ký mà bạn tôi, ông Trương Quang Gia đã phiên âm từ 1990. Nhưng người nghiên cứu vẫn để yên trong ngăn tủ, nay mới đem ra xem xét cẩn thận, thì thấy người xưa đã chú thích phần lớn. Nay đem cả chú thích mới và cũ tập họp lại theo dạng tự điển để độc giả tiện tra cứu. 

Bạch sĩ : chưa rõ 

Bảo Giang (Lại nói sự Hoàng Giang sinh thánh 

Sông Bảo Giang đã định ai hay): không rõ nghĩa 

Bắc hữu kim thành tráng 

Nam tạc ngọc bích thành 

Hỏa thôn đa khuyển phệ 

Mục giả dục nhân canh 

(Sở Cuồng, 426-429; TVThanh,227-230) 

Nói về kinh đô Thăng Long và kinh đô Phú Xuân hay thủ thủ đô Hà Nội và thủ đô Sàigòn? 

Cưu, nhạn : chim cưu và chim nhạn, nói nhân dân. 

Cửu cửu càn khôn dĩ định, 

Thanh minh thời tiết hoa tàn. 

Trực đáo dương đầu mã vĩ, 

Hồ binh bát vạn nhập Trường An. 

(Bản Anh Phương, 151-154; bản Sở Cuồng, 410-413, Trịnh Vân Thanh, 165-168)) 

Bản Phùng Thượng Thư nói về quân Mãn Thanh sang Việt Nam kỷdậu 1789 còn các bản saunày nói Cộng sản vào Hà Nội năm giáp ngọ 1954. 

Cửu thiên hồng nhật: họ Trịnh 鄭 chữ Trịnh có chữ nhật. 

Chấn cung nhật hiện: chỉ họ Mạc莫, vì trong chữ Mạc có chữ nhật. 

Dư đồ chia xẻ: Trịnh Nguyễn phân tranh. 

Đao: Xem Hòa đao mộc lạc. 

Điếm tuần: điếm là nơi canh gác, thường là cái chòi tranh để tuần phu ngồi trong lúc canhphòng. Tuần là đi rảo xung quanh làng xóm để xem xét kẻ gian phi. 

Đỉnh Hoành sơn: ( Đỉnh Hoành Sơn tam liệt ngũ phân.) nói về chiến tranh giữa Trịnh, Nguyễnvà Tây Sơn tại miền Trung. 

Đông A :là nhà Trần 陳. (Trong chữ Trần có chữ Đông và bộ phụ của chữ A 阿). Âm vị là con gái. Trần Cảnh lấy Chiêu hoàng là nữ, là vợ truyền ngôi cho chồng. 

Hòa đao mộc lạc chỉ họ Lê 梨, 棃.có chữ đao .Họ Lê lên thay họ Đinh. 

Hoàng Giang: (Lại nói sự Hoàng Giang sinh thánh Sông Bảo Giang đã (thiên) ai hay): không rõ nghĩa. Phải chăng chỉ dòng họ Nguyễn Hoàng ? 

Kìa cơn gió thổi lá rung cây 

Rung Bắc sang Nam Ðông tới Tây 

Tan tác kiến kiều an đất nước 

Xác xơ cổ thụ sạch am mây 

Sơn lâm nổi sóng mù thao cát 

Hưng địa tràng giang hóa nước đầy 

Một gió một yên ai sùng bái 

Cha con người Vĩnh Bảo cho hay 

(Bản Sở Cuồng, Mai Lĩnh, câu 379-386) 

Các bản sau này giải thích việc Nguyễn Thái Học khởi nghĩa năm 1930, và việc Pháp dùng 5 máy bay ném bom triệt hạ làng Cổ Am, căn cứ của Việt Nam Quốc Dân Đảng trong cuộc khởi nghĩa ở Vĩnh Bảo. Hải Dương. 

Kỳ mộc: cây lạ, chỉ họ Lê. Lê Lợi lên ngôi.(Xem Hòa Đao mộc lạc ). 

Khí hủ: hủ là hư nát trong nghĩa hủ bại. Các bản khác ghi là hư. 

Long vĩ xà đầu khởi chiến tranh, 

Can qua xứ xứ khổ đao binh. 

Mã đề dương cước anh hùng tận, 

Thân Dậu niên lai kiến thái bình. 

(Anh Phương 171-174; Trịnh VÂn Thanh, 185-188) 

Bản Phùng Thượng Thư Ký và một số có đoạn này. Bản Phùng Thượng Thư không chú rõ. Các bản khác đều cho rằng đioạn này nói kỷ dậu 1945 chấm dứt thế chiến, nhưng điều này khiông đúng vì từ năm dậu 1945 nước ta bắt đầu với đại họa cộng sản chứ không được hưởng thái bình. 

Lục thất , hay lục thất nguyệt gian ( hay niên gian): 

Lục thất cho biết ngày dầy (rày) 

(Ngôn Nguyễn thị sanh ư bắc phương, cư tại Sơn Tây xứ). 

Phụ nguyên ấy thực ở miền (rày) Tào khê (SC. 260) Bản Phùng Thượng Thư Ký chú là họ Nguyễn ở Sơn Tây . Tuy nhiên Tào Khê ở tỉnh Quảng Đông, là nơi Lục tổ Huệ Năng truyền đạo. 

Lục thất 六七 ám chỉ họ Nguyễn vì Lục Thất có đồng âm 陸 室. Lục là họ Nguyễn vì trong chữ lục có chữ Nguyễn. Thất là nhà. Lục thất là nhà Nguyễn. Họ Nguyễn làm vua thì giòng Nguyễn Gia Miêu là ở Thanh Hóa. họ Nguyễn (hay Hồ) nhà Tây Sơn ở Bình Định, chưa có vua nào ở Sơn Tây. 

Mõ cá: cái mõ băng gỗ, hình con cá, thôn quê ngày xưa dùng báo hiệu. có đám cháy hay trộm cướp. 

Nhân Doãn: 允 :( Nhân Doãn tức là ngươi Doãn, Duẫn, hoặc người tên Doãn, Duẫn) chỉ vua Lê Chiêu Thống 黎昭統 .Trong chữ Thống có chữ Duẫn cũng đọc là Doãn. 

Nhân kiến : Chỉ Lê Chiêu Thống 黎昭統, 1765 – 1793), tên thật là Lê Duy Khiêm 黎維謙 tên là Duy Khiêm. Chữ Khiêm 謙 trong có chữ Kiến 毽 , 建 . Khi Lê Chiêu Thống theo quân Thanh chạy sang Trung Quốc, bỏ Thăng Long, sau đó thì Nguyễn HUệ đem binh đánh tan quân Thanh, và một thời gian nữa thì Nguyễn Ánh đem binh ra đánh tan Tây Sơn, thống nhất đất nước. 

Ô hô thế sự tự bình bồng, 

Nam Bắc hà thời thiết lộ thông. 

Hồ ẩn sơn trung mao tận bạch, 

Kình cư hải ngoại huyết lưu hồng. 

Kê minh ngọc thụ thiên khuynh Bắc, 

100.Ngưu xuất Lam điền nhật chính Ðông. 

Nhược đãi ưng lai sư tử thượng, 

Tứ phương thiên hạ thái bình phong ” 

(Bản Anh Phương, Trịnh Vân Thanh , 109-116) 

Các bản giải thích là sau 1945, cộng sản phá hoại đường giao thông, trong đó có đường sắt. Đường sắt nối lại sau 1975 là lúc Mao Trạch Đông và Hồ Chí Minh đều chết. Sau đó là có chuiến tranh ở Hoàng Sa, Trường Sa… 

Phá điền : quốc phá, là nước mất bởi vì chữ điền 田giống chữ Quốc 国, cả hai chữ thuộc bộ vi 

囗.Cũng có người giải là năm sửu vì chữ sửu 丑 giống nửa chữ điền 

Rau, rới: có bản ghi “giới”. Rau, rới, giới, rưới đều có nghĩa là rau. Có lẽ do từ Giới 芥 là rau, làđồ hèn hạ (rác rới, rác rưới, rác rưởi) 

Tái binh: binh ngoài biên cương, binh ngoại quốc: Chỉ quân Mãn Thanh. 

Tam hiểm ( Tìm nơi tam hiểm mà hầu lánh thân): Ba nơi hiểm trở có đủ yếu tố thiên thời, địa lợi và nhân hòa. Quyển Phùng Thượng Thư Ký cho biết ba nơi là vùng sơn động Thái Nguyên,Tản Viên (Sơn Tây), và Vị Khê ( không rõ ở đâu. 

Thập bát tử: họ Lý 李 . Chữ Lý chiếrt tự là Thập bát tử. 

Thầy Nhân Thập : trước đây các vị đã giải đoán là chữ Tản 傘 vì có chữ Nhân 人 và 4 chữNhân nhỏ với chữ Thập 十 thành chữ Tản 傘 . Ba chữ Thầy Nhân Thập đọc và viết theo phápâm chữ Nho là Thập Nhân Tử 人十子 (chữ Tử còn gọi là Thầy như Lão Tử, Trang tử, Khổng Tử…). Chữ Thập Nhân Tử còn có nghĩa là chữ Lí 李 (họ Lý). Ông này tên Tản hay tên Lý? Hay tên gì? 

Theo lời chú trong bản Phùng Thượng Thư Ký, ông này tuổi ngọ giúp vua trị vì dài lâu ( Chữ 午chiết tự thành nhân thập) 

Trần công nãi thị phúc tâm 

Giang hồ xử sĩ Đào Tiềm xuất du. 

(Sở Cuồng, 482-483) 

Không rõ họ Trần nào, xuất hiện vào lúc nào? Nước ta từ Lê Lợi đên nay có Nguyễn Huệ, Nguyễn Ánh, Hồ Chí Minh, Ngô Đình Diệm… . .làm vua, và các nhà chính trị nổi danh như Đào Duy Từ, Ngô Thời Nhậm, Phan Bội Châu, Trần Trọng Kim nhưng chưa có vua nào họ Trần. 

BẢN I : SƠN TRUNG 2011 

TRÌNH QUỐC CÔNG KÝ 

tủ sách cụ Nghè Bân, Sơn Tây 

LỜI NÓI ĐẦU 

Đây là bản nôm tìm thấy trong thư viện cụ nghè Nguyễn Văn Bân ( 1868- 1937.) Cụ nghè Nguyễn Văn Bân , sinh năm mậu thìn (1868), quê làng Hữu Bằng, huyện Thạch Thất, Sơn Tây, đậu cử nhân khoa đinh dậu (1897), đậu tiến sĩ khoa tân sửu, năm Thành Thái 13 (1901), đồng khoa với Ngô Đức Kế, Nguyễn Sinh Huy tức Nguyễn Sinh Sắc, và Phan Chu Trinh, hàm Hồng Lô tự khanh, sung Bắc kỳ thượng nghị viện , Tổng Đốc Hải Dương. 

Cụ Nghè Bân ở Sơn Tây , gần làng Phùng, cùng huyện Thạch Thất với Phùng Thượng Thư cho nên bản này rất đáng tin cậy vì ngày xưa các cụ thường mượn sách nhau sao chép, nghĩa là bản này có thể là sao chép từ tủ sách quan thượng Phùng Khắc Khoan. 

Đại tá Nguyễn Sùng đậu cử nhân luật bên Pháp, người Chàng Thôn, huyện Thạch Thất, tỉnh Sơn Tây, làm việc tại bộ Tổng Tham mưu quân đội VNCH, là tế tử của cụ nghè. 

Khoảng năm 1985, gia đình đại tá Nguyễn Sùng, sang định cư tai Pháp. Trước khi đi, hai ông bà tặng tôi một số sách cổ, trong có bản Trình Quốc công ký và Phùng Thượng thư ký. Tôi giữ từ đó đến nay, chỉ nhìn qua rồi cất kín vì lúc bấy giờ tôi đang tập trung tư tưởng và thời giờ viết bộ Văn Học Sử Việt Nam. Vả lại lúc bấy giờ việc nước tang thương, ai cũng lo việc y thực và tìm tự do. Nay có bạn đọc hỏi về Sấm Ký, tôi bèn đem tất cả Sấm Ký Quốc ngữ mà tôi đã sưu tập và bản Nôm này trình làng. Như vậy bản nôm chép tay đã có khoảng hơn một trăm năm, mà tôi cất giữ cũng đã 25 năm, nay mới ra mắt độc giả. 

Hôm nay xem kỹ, và sau khi so sánh các bản Quốc ngữ, tôi xin thưa với các độc giả vài điều: 

1. Sấm Trạng Trình là có thực. Bản này có gốc tích rõ ràng từ một bậc danh gia ở Sơn Tây, đồng hương với Trạng Bùng, mà trạng Bùng lại là đệ tử của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Hơn nữa, hơn 20 bản nôm trong các thư viện cũng là một thực thể mạnh, không thua gì Kim Vân Kiều truyện của Nguyễn Du, trong đó có những dị bản, nhưng không thể phủ nhận sự hiện hữu của Trình Quốc Công ký. 

2.Bản này giống phần thứ hai của Mai Lĩnh. Tôi chưa xem bản nôm AB 444 của Viện Hán Nôm Hà Nội, song có thể nghĩ rằng hai bản nôm này cùng nguồn gốc. Tuy nhiên, đọc kỹ thì thấy bản quốc ngữ của Mai Lĩnh và bản nôm này tuy ý từng câu, từng đoạn giống nhau, mà trong mỗi câu it nhất là có một chữ bị sửa . Tuy nhiên phần cuối bản nôm này ( từ câu 101) khác hẳn bản Mai Lĩnh. 

Tôi chỉ phiên âm, còn phần chú thích tôi đã chú thích trong bản Mai Lĩnh, nay chỉ chú một đôi dòng cần thiết mà thôi. Xin tha thứ những sai lầm trong bản này. 

Ottawa ngày 6-10-2010 

Nguyễn Thiên Thụ 

phiên âm 

1.Vừa năm canh tý (1) xuân đầu 

Thanh nhàn ngồi tựa long câu (2) nghĩ đời 

Quyển vàng mở thấy sấm trời 

Từ Ðinh đổi đời chí lục thất (3) gian 

5.Mỗi đời có một tôi ngoan 

Giúp chưng (4) giữ nước dân an thái bình 

Kể từ Lạc Long đế kinh, 

Thế cùng xem biết sự tình thấp cao. 

Nhân vì biết được tơ hào 

10. Truyền chưng chép vào chẳng tiếc làm chi. 

Luận chung một tập kim thì (5) 

Tướng tài coi gẫm, nam nhi học đòi 

Trượng phu có chí thời coi 

Những câu nhiệm nhặt đáng doi (6) cho cần 

15. Già nay cũng đấng hiên ngang 

Biết chưng đời trị biết đường đời suy 

Kể từ nhân duẫn ( 7) mà đi 

Sau thì chưa đến biết thì nói ra. 

Tiếc thay hiền sĩ tuổi già 

20. Phúc bằng Bành Tổ cùng là Thái Công 

Thử cho tay thước ( 8) ra dùng 

Tài này cùng hẹn anh hùng xem sao 

Trên trời chỉn chín tầng cao 

Tai nghe bằng một tơ hào (9) biết hay 

25. Hiềm vì sinh phải thời này 

Rấp thù lỗi kiếp tiếc thay chưng đời 

Dẫu hay tấn chước (10) ngàn lời, 

Sinh phải lỗi đời ắt cũng có dư. 

Chẳng sinh phải kiếp người ta, 

30. Sinh ra phải kiếp quỷ ma nhà trời. 

Nói ra thì lộ sự đời,(11) 

Che nghe (12) cho phải lụy này, 

Nói ra ám chúa bội quân 

Ðương thời đời trị xoay vần được đâu 

35. Chờ cho nhân duẫn về sau 

Ðến chừng đời ấy thật âu nhiều nàn 

Trời sinh ra những kẻ gian, 

Nhật dạ đạo kiếp suy tàn đông tây. 

Quân nào thần ấy làm vày (13), 

40. Thượng nhân bất chính hạ nay tác loàn. 

Đua nhau bạo ngược làm càn, 

Phá gia ba kẻ dân tàn khốn thay 

Anh hùng gẫm được thời hay, 

Xem chưng thời vận biết hay trong lòng. 

45. Nam nhi có chí anh hùng, 

Muốn làm tướng súy lập công chưng đời. 

Thời xem tuần vận điềm trời, 

Cơ mưu nhiệm nhặt nên trai anh hùng. 

Đi tìm cho đến thánh công, 

50. Để phù trợ trị nên công vẹn tuyền. 

Trong ngoài cương kỷ cho bền, 

Bốn phương điều vận cho yên trong ngoài. 

Chờ khi chuyển đất động trời, 

Bấy giờ mới biết mặt trai anh hùng. 

55. Còn bận (14) thì náu chưa xong, 

Nhân lực chẳng đoạt thiên công đâu là. 

Ðời này những quỉ cùng ma 

Chẳng phải người thế dân ta thiện hiền. 

Trời cao đất rộng mông minh, 

60. Ngu dân đâu biết chân tình đế vương. 

Thế gian ai chẳng biết tường, 

Thánh thời ở tại khảm phương tuần này. 

Ấy là lục thất gian nay, 

Tuần hoàn đã định đến ngày hưng vương. 

65.Xem chưng tuần vận cho tường, 

Bảo giang thánh xuất trung ương thuở này. 

Vua ngự thạch bàn xa thay, 

Nhân (15) ngàn vắng vẻ những cây cùng rừng 

Chim kêu vượn hót vang lừng, 

70. Ðường đi thỏ thẻ dặm chưng khôn ngờ. 

Nhân gian vắng vẻ bằng tờ 

Sơn lâm bát ngát đổ (16) nhờ khôn thay! 

Vua còn cuốc nguyệt cày mây 

Phong điều vũ thuận đợi ngày làm ăn 

75. Phong đăng hoà cốc chứa chan 

Vua ở trên ngàn có ngũ sắc vân. 

Khảm cung thời tiết mở vần, 

Thực là thiên tử thánh nhân ra đời. 

Anh hùng ai có chí tài, 

80. Công phu chẳng ngại tìm đòi ra đi. 

Tìm đi đến Bàn thạch khê, 

Đất sinh thánh đế bên kia cuối làng. 

Nhìn đi nhìn lại cho tường, 

Do nay phỏng có sinh vương đâu là. 

85. Chẳng tin thì đến bản gia, 

Đất sinh thiên tử xem qua địa hình. 

Bốn bề phong cảnh cực thanh, 

Tả long triều lại uốn vành vũ khai. 

Hữu thời cửu khúc giang nay, 

90. Minh Ðường thất diệu ra bày tay coi 

Trông xa thấy một đầu voi 

Đầu cúi cuốn lại phục triều nguyệt sơn . 

Ứng điềm thiên tử về chầu, 

Tượng trời thánh đế thật âu trị dài. 

95. Song thiên nhật nguyệt sáng soi,(17) 

Sinh được tuổi ấy thật ngôi chẳng cầu 

Ðến tuần hưng vượng về sau, 

Chờ đến tam hợp thúc nhau mới làm 

Khuyên người Ðông Bắc Tây Nam 

100. Muốn làm tướng súy thì xem sấm này 

Anh hùng lượng được thời hay 

Chép làm một quyển để ngay chẳng mòn. 

Ai nên bia tạc biển son, 

Nguyện đem phúc vận tử tôn ơn nhờ. 

105.Nay nhờ truyền bảo sau xưa, 

Những câu nhiệm nhặt nên sơ tỏ tường 

Tìm đi cho đến khảm phương 

Hình dung thánh đế khiêm nhường từ bi. 

Chính trung diện mạo uy nghi, 

110. Râu rồng tóc phượng thật thì đế vương. 

Nhìn xem cho biết tỏ tường, 

Để hòa (mà) giúp rập đế vương tuần này. 

Quân thần hội họp rồng mây, 

Đạo trời hay chứa bàn tay nhưng là. 

115. Cõi tiên thế giới đất ta, 

Mông lung bốn bể ắt là giao lân. 

Trời xui thiên tử vạn dân, 

Rắp hết xa gần triều lục thất gian. 

Phò vua ra đến Tràng An, 

220. Bao nhiêu ngụy đảng loài gian lại hiền. 

Đời ấy những Phật cùng tiên, 

Sinh những người hiền trợ giúp trị dân. 

Lục thất dư ngũ vạn xuân, 

Bây giờ trời lại xoay vần chốn nao. 

225.Thấy sự thời để chép vào, 

Lâu thời chẳng biết nói sao nên lời. 

Ai mà độ lượng trí tài, 

Công phu chẳng ngại tìm thôi đến này. 

Phò vua vực trị trợ đời, 

230. Ơn trên đức rộng cho trai ơn nhuần. 

Vũ thời phong đại tướng quân, 

Văn thời thất phẩm đại thần cao ngôi. 

Trông ân đức rộng bằng trời, 

Cả dung cho khắp thỏa người tôi con. 

235. Chớ nề bạch ốc chu môn, 

Nam nhi có chí khỏe khôn đều dùng, 

Quân minh lại gặp thần trung, 

Tướng vốn vô dùng điều dụng mới trai. 

Trảo nha những đứng trí tài, 

240. Bất văn thạch phụng nào ai biết gì. 

Ai ai là chẳng nam nhi, 

Sinh chẳng kịp thì nên muộn công danh. 

Trông ơn đức rộng cao minh, 

Tuất cập đến kẻ hết tình làm tôi. 

245. Quân thần tướng tá giúp đời, 

Quân minh thần hiệp mỗi điều cho tin, 

Trợ phù nhà nước khoẻ bền. 

Công phu kiếp trước hữu duyên cùng người. 

Trời sinh lão tướng giúp đời, 

250. Khai quốc cùng toại cho đòi khảm phương. 

Khác nào thuở trước nhà Đường, 

Quân minh lại gặp thần lương mới bền. 

Đời xưa những đấng khá khen, 

Đời nay những đấng tôi hiền ai so 

255.Xưa trượng phu, nay cũng trượng phu, 

Tài nay khá mượn tài xưa giúp đời. 

Mong ơn trên trị chưng đời, 

Chớ hề quên nghĩa phụ người công phu. 

Sống thời ăn bổng lộc vua, 

260.Thác thời ban cấp cho con thơ rày 

Trận tiền hết sức, ra tay, 

Cờ xây súng trỏ sắc rày ban cho. 

Hoặc là tử trận đương cô, 

Quan thời dân xã cấp cho bổng thờ. 

265. Quân thời cấp ruộng điền tô, 

Làm cho con cháu ơn vua đời đời. 

Để cho nức lòng con trai. 

Đến khi có giặc cho trai liều mình. 

Thấy tặc nó hội phụng kinh 

270. Anh hùng ai chẳng liều mình cướp nhau. 

Sống thì chức trọng quyền cao, 

Thác thì miêu duệ ân nhiều giàu sang. 

Lập nên giềng mối kỷ cương. 

Trong an ngoài cũng bốn phương thuận hòa, 

275. Đâu đâu xướng thái bình ca, 

Thiên thuận địa hòa, chủ quý thần vinh. 

Tảo an thiên hạ thái bình, 

Bây giờ sĩ mở lệ thư luật điều 

Sĩ hiền biết bấy nhiêu điều, 

280. Tiên bảo cùng sấm mỗi điều chép ra. 

Khuyên người Nam Việt trai hiền, 

Ai xem cho biết để mà làm công. 

CHÚ THÍCH 

(1). Các bản ghi giáp tí, nhâm tí nhưng bản này ghi canh tí. Nguyễn Bỉnh Khiêm 阮秉謙 sinh 1491 và mất năm 1585. Canh tí là năm 1540, nhâm tí là 1552; giáp tí là 1564. Năm canh tí là lúc ông 50 tuổi. 

(2). Câu: câu là câu lơn, bao lơn, hành lang. 

(3).Nguyên bản lục thất 六 七 ( lục thất nguyệt gian, lục thất niên gian) có lẽ cổ nhân dùng để chỉ lục thất 陸 室 nhà Nguyễn vì trong chữ lục có chữ Nguyễn 阮. 

(4). Chưng: cũng như chi, sở là hư tự. Chưng ở đây là ở. 

(5).Kim thời: thời nay. 

(6). Doi: noi theo, theo dõi. 

(7).Nhân duẫn 人允 : duẫn, doãn , chỉ Lê Chiêu Thống, vì trong chữ Thống có chữ Duẫn, Doãn; nói việc Lê Chiêu Thống theo quân Thanh trở về Thăng Long thì bị Nguyễn Huệ đem binh đánh tan, sau đó Nguyễn Ánh đem quân ra Bắc.. 

( 8). tay thước : Thước là thanh gỗ dài hơn một thước, rộng khoảng 3 hay bốn cm.Thước là vũ 

khí của tuần phu ngày xưa. 

(9). ti hào: ti là sợi tơ, hào là sợi lông, nói những điều nhỏ nhặt. 

(10). Tấn chước: đưa ra mưu kế, kế hoạch. 

(11).Đoạn này bị sót 

(12).Che nghe : chẳng nghe. 

(13).làm vày : làm tầm bậy, sai lầm. Vày trong nghĩa giày vò, vày vò, tà vạy. 

(14). Bận: vướng bận, bận bịu; còn vướng bận, không thể ra cứu nước. 

(15). Bản Mai Lĩnh ghi là Đại ngàn. 

(16). Đỗ: ở đỗ, ở nhờ. 

(17).Tuổi quý 癸. 

BẢN II : * SỞ CUỒNG 1930 & MAI LĨNH 1939 

1. Vận lành mừng gặp tiết lành 

Thấy trong quốc ngữ tập tành nên câu 

Một câu là một nhiệm màu 

Anh hùng gẫm được mới hầu giá cao 

5. Trải vì sao mây che Thái Ất 

Thủa cung tay xe nhật phù lên 

Việt Nam khởi tổ gây nên 

Lạc Long ra trị đương quyền một phương 

Thịnh suy bĩ thái chẳng thường 

10. Một thời lại một nhiễu nhương nên lề. 

Ðến Ðinh Hoàng là ngôi cửu ngủ 

Mở bản đồ rủ áo chắp tay 

Ngự đao phút chốc đổi thay 

Thập bát tử (giầy) rày quyền đã nổi lên 

15. Ðông A âm vị nhi truyền 

Nam phương kỳ mộc bỗng liền lại sinh 

Chấn cung hiện nhật quang minh 

Sóng lay khôn chống trường thành bền cho 

Ðoài cung vẻ rạng trăng thu 

20.Ra tay mở lấy đế đô vạn toàn 

Sáng cửu thiên ám vừng hồng nhật 

Dưới lẩn trên ăn vẫn uống quen 

Sửa sang muôn vật cầm quyền 

Ngồi không ai dễ chẳng nhìn giúp cho 

25.Kìa liệt vương khí hủ đồ ủng 

Mặc cường hầu ông ổng tranh khôn. 

Trời sinh ra những kẻ gian 

Mặc khôn đổi phép, mặc ngoan tham tài 

Áo vàng ấm áp đà hay 

30.Khi sai đắp núi khi sai xây thành 

Lấy đạc điền làm công thiên hạ 

Ðược mấy năm đất lở riếng ( giếng) mòn 

Con yết ạch ạch tranh khôn 

Vô già mở hội mộng tôn làm chùa 

35.Cơ trời xem đã mê đồ 

Ðã đô lại muốn mở đô cho người 

Ấy lòng trời xui lòng bất nhẫn 

Suốt vạn dân cưu giận nhạn than 

Dưới trên dốc trí lo toan 

40.Những đua bán tước bán quan làm giàu 

Thống ru nhau làm mồi phú quí 

Mấy trung thần có ý an dân 

Ðua nhau làm sự bất nhân 

Ðã tuần rốn bể lại tuần đầu non 

45.Dư đồ chia rẽ càn khôn 

Mối giường man mác khiếp mòn lòng nhau. 

Vội sang giàu giết người lấy của 

Sự có chăng mặc nọ ai đôi 

Việc làm bất chính tơi bời 

50.Mình ra bỗng lại thấy thôi bấy giờ 

Xem tượng trời đã gia ( giơ) ra trước 

Còn hung hăng bạc ngược quá xưa 

Cuồng phong cả sớm liền trưa 

Ðã đờn cửu khúc còn thơ thi đề 

55. Ấy Tần Vương ngu mê chẳng biết 

Ðể vạn dân dê lại giết dê 

Luôn năm chật vật đi về 

Âm binh ở giữa nào hề biết đâu 

Thấy thành đô tiếng kêu ong ỏng 

60. Cũng một lòng trời chống khác nào 

Xem người dường vững chiêm bao 

Nào đâu còn muốn ước ao thái bình 

Một góc thành làm tám chúng quỷ 

Ðua một lòng ích kỷ hại nhân 

65. Bốn phương rỡ rỡ hồng trần 

Làng khua mỏ cá , làng phân điếm tuần 

Tiếc là những xuất dân làm bạo 

Dục khua loài thỏ cáo tranh nhau 

Nhân danh trọn hết đâu đâu 

70. Bấy giờ thiên hạ âu sầu càng ghê 

Hùm già lạc dấu khôn về 

Mèo non chi chí tìm về cố hương 

Chân dê móng khởi tiêu tường 

Nghi nhau ai dễ sửa sang một mình 

75.Nội thành hoảng hốt hư kinh 

Ðầu khỉ tin sứ chèo thành lại sang 

Bở mồ hôi Bắc giang tái mã 

Giữa hai xuân bỗng phá tổ long 

Quốc trung kinh dụng cáo không 

80.Giữa năm vả lại khiếm hung mùa màng 

Gà đâu sớm gáy bên tường 

Chẳng yêu thì cũng bất tường chẳng không 

Thủy binh cờ phất vầng hồng 

Bộ binh tấp nập như ong kéo hàng 

85. Ðứng hiên ngang đố ai biết trước 

Ấy Bắc binh sang việc gì chăng ? 

Ai còn khoe trí khoe năng 

Cấm kia bắt nọ, tưng bừng đôi nơi 

Chưa từng thấy đời nào sự lạ 

90. Bỗng khiến người giá họa cho dân 

Muốn bình sao chẳng lấy nhân 

Muốn yên sao chẳng dục dân ruộng cày 

Ðã nên si Hoàn Linh đời Hán 

Ðúc tiền ra bán tước cho dân 

95.Xun xoe những rắp cậy quân 

Chẳng ngờ thiên xoay vần đã công 

Máy hoá công nắm tay dễ ngỏ 

Lòng báo thù ai dễ đã nguôi 

Thung thăng tưởng thấy đạo trời 

100. Phù Lê diệt Mạc nghỉ dời quân ra 

Cát lầm bốn bể can qua 

Nguyễn thì chẳng được sẽ ra lại về 

Quân hùng binh nhuệ đầy khe 

Kẻ xưng cứu nước kẻ khoe trị đời 

105. Bấy giờ càng khốn ai ôi 

Quỉ ma chật vật biết trời là đâu ? 

Thương những kẻ ăn rau ăn rới 

Gặp nước bung con cái ẩn đâu 

Báo thù ấy chẳng sai đâu 

110.Tìm non có rẫy chưng sau mới toàn 

Xin những kẻ hai lòng sự chúa 

Thấy đâu hơn thì phụ thửa ân 

Cho nên phải báo trầm luân 

Ai khôn mới được bảo thân đời này. 

115. Nói cho hay khảm cung rồng dấy 

Chí anh hùng xem lấy mới ngoan 

Chữ rằng lục thất nguyệt gian 

Ai mà nghĩ được mới gan anh tài 

Hễ nhân kiến đã dời đất cũ 

120. Thì phụ nguyên mới chổ (trổ) binh ra 

Bốn phương chẳng động can qua 

Quần hùng các xứ điều hoà làm tôi 

Bấy giờ mở rộng qui khôi 

Thần châu thu cả mọi nơi vạn toàn 

125. Lại nói sự Hoàng Giang sinh thánh 

Hoàng phúc xưa đã định tây phong 

Làu làu thế giới sáng trong 

Lồ lộ mặt rồng đầu có chữ vương 

Rõ sinh tài lạ khác thường 

130.Thuấn Nghiêu là trí Cao Quang là tài 

Xem ý trời có lòng khải thánh 

Dốc sinh hiền điều đỉnh hộ mai 

Chọn Đẩu, Thai những vì sao cả 

Dùng ở tay phụ tá vương gia 

135. Bắc phương chính khí sinh ra 

Có ông Bạch sĩ điều hoà hôm mai 

Song thiên nhật rạng sáng soi 

Thánh nhân chẳng biết thì coi cho tường 

Ðời này thánh kế vi vương 

140.Ðủ no đạo đức văn chương trong mình 

Uy nghi trạng mạo khác hình 

Thác cư một gốc kim tinh phương đoài 

Cùng nhau khuya sớm dưỡng nuôi 

Chờ cơ sẽ mới ra tài cứu dân 

145. Binh thơ mấy quyển kinh luân 

Thiên văn địa lý nhân luân càng mầu 

Ở đâu đó anh hùng hẳn biết 

Xem sắc mây đã biết thánh long 

Thánh nhân cư có thụy cung 

150. Quân thần đã định gìn lòng chớ tham 

Lại dặn đấng tú nam chí cả 

Chớ vội vàng tất tả chạy rông 

Học cho biết lý kiết hung 

Biết phương hướng hội có dùng lầm chi. 

155. Hễ trời sinh xuống phải thì 

Bất kỳ chi ngộ màng gì tưởng trông 

Kìa những kẻ vội lòng phú quí 

Xem trong mình một tí đều không 

Ví dù có gặp ngư ông 

160.Lưới chài đâu sẵn nên công mà hòng 

Xin khuyên đấng thời trung quân tử 

Lòng trung nghì ai nhớ cho tinh. 

Âm dương cơ ngẫu ngô sinh 

Thái nhâm thái ất trong mình cho hay 

165. Văn thì luyện nghiên bài quyết thắng 

Khen Tử Phòng cũng đấng Khổng Minh 

Võ thông yên thủy, thần kinh 

Ðược vào trận chiến mới rành biến cơ 

Chớ vật vờ quen loài ong kiến 

170. Biết ray tay miệng biến? nói không 

Ngõ hay gặp hội mây rồng 

Công danh choi chói chép trong vân đài 

Bấy giờ phỉ sức chí trai 

Lọ là cho phải ngược xuôi nhọc mình 

175.Nặng lòng thật có vĩ kinh 

Cao tay mới gẩm biết tình năm nao 

Trên trời có mấy vì sao 

Ðủ no hiền tướng anh hào đôi nơi 

Nước Nam thường có thánh tài 

180.Ai khôn xem lấy hôm mai mới tường 

So mấy lời để tàng kim quỉ 

Chờ hậu mai có chí sẽ cho 

Trước là biết nẻo tôn phò 

Sau là cao chí biết lo mặc lòng 

185.Xem đoài cung đến thời bất tạo 

Thấy vĩ tinh liệu rạo (rảo, tháo?) cho mau 

Nguôi lòng tham tước tham giàu 

Tìm nơi tham ( tam ?) hiểm mới hầu bảo thân 

Trẻ con mang mệnh tướng quân 

190.Ngỡ oai đã dậy, ngỡ nhân đã nhường 

Ai lấy gương vua U thủa trước 

Loạn ru vì tham ngược bất nhân. 

Ðòi phương ong khởi lần lần 

Muôn sinh ba cốc cầm binh dấy loàn 

195.Man mác một đỉnh Hoành Sơn 

Thừa cơ liền mới nổi cơn phục thù 

Ấy là những binh thù thái thái 

Lòng trời xui ai nấy biết ru ? 

Phá điền đầu khỉ cuối thu 

200.Tái binh mới động thập thò liền sang 

Lọ chẳng thường trong năm khôn xiết 

Vẻ lại thêm hung hiệt mất mùa 

Lưu tinh hiện trước đôi thu 

Bấy giờ thiên hạ mây mù đủ năm 

Coi thấy những sương xâm tuyết lạnh 

Loài bất bình tranh mạnh hung hăng 

Thành câu cá, lửa tưng bừng 

Kẻ ngàn Ðông Hải người rừng Bắc Lâm 

Chiến trường chốn chốn cát lầm 

210. Kẻ nằm đầy đất kẻ trầm đầy sông 

Sang thu chín huyết hồng tứ giả 

Noi đàn dê tranh phá đôi nơi 

Ðua nhau đồ thán quần lê 

Bấy giờ thiên hạ không bề tựa nương 

215.Kẻ thì phải thửa hung hoang 

Kẻ thì binh hỏa chiến trường chết oan 

Kẻ thì mắc thửa hung tàn 

Kẻ thì bận của bỗng toan khốn mình 

Muông vương dựng tổ cắn tranh 

220.Ðiều thì làm chước xuất binh thủ thành 

Bời bời đua mạnh tranh giành 

Ra đâu đánh đấy đem binh sớm ngày 

Bể thanh cá phải ẩn cây 

Ðất bằng nổi sấm cát bay mịt mù 

225,Nào ai đã dễ nhìn u 

Thủy chiến bộ chiến mặc dù đòi cơn 

Cây bay lá lửa đôi ngàn 

Một làng còn mấy chim đàn bay ra 

Bốn phương cùng có can qua 

230. Làm sao cho biết nơi hòa bảo thân 

Ðoài phương thực có chân nhân 

Quần tiên khởi nghĩa chẳng phân hại người 

Tìm cho được chốn được nơi 

Thái nguyên một giải lần chơi trú đình 

235.Bốn bề núi đá riễu quanh 

Một đường tiểu mạch nương mình đấy an 

Hễ Ðông Nam nhiều phen tàn tặc 

Lánh cho xa kẻo mắc đao binh 

Bắc kinh mới thật đế kinh 

240. Giấu thân chưa dễ giấu danh được nào 

Chim hồng vỗ cánh bay cao 

Tìm cho được chốn mới vào thần kinh. 

Ai dễ cứu con thơ sa giếng 

Ðua một lòng tranh tiếng giục nhau. 

245. Vạn dân chịu thửa âu sầu 

Kể dư đôi ngũ mới hầu khoan cho 

Cấy cày thu đãi thời mùa 

Bấy giờ phá ruộng lọ chờ mượn ai 

Nhân ra cận duyệt viễn lai 

250.Chẳng phiền binh nhọc chẳng nài lương thêm 

Xem tượng trời biết đường đời trị 

Gẫm về sau họ Lý xưa nên 

Giòng nhà để thấy dấu truyền 

Gẫm xem bốn báu còn in đời đời 

255.Thần qui cơ nổ ở trời 

Ðể làm thần khí thửa nơi trị trường 

Lại nói sự Hoàng Giang sinh thánh 

Sông Bảo Giang thiên định ai hay 

Lục thất cho biết ngày dầy (rày) 

260.Phụ nguyên ấy thực ở giầy (rày) Tào khê 

Có thầy Nhân thập đi về 

Tả phụ hữu trì cây cỏ làm binh 

Giốc hết sức sửa sang vương nghiệp 

Giúp vạn dân cho đẹp lòng trời 

265.Ra tay điều đỉnh hộ mai 

Bấy giờ mới biết rằng tài yên dân 

Lọ là phải nhọc kéo quân 

Thấy nhân ai chẳng mến nhân tìm về 

Năm giáp tý vẽ khuê đã rạng 

270.Lộ Ngũ tinh trinh tượng thái hanh 

Ân trên vũ thí vân hành 

Kẻ thơ ký tuý kẻ canh xuân đài 

Bản đồ chảng sót cho ai 

Nghìn năm lại lấy hội nơi vẹn toàn 

275.Vững nền vương cha truyền con nối 

Dõi muôn đời một mối xa thư 

Bể kình tăm lặng bằng tờ 

Trăng thanh ai chẳng ơn nhờ gió xuân 

Âu vàng khỏe đặt vững chân 

280.Càng bền thế nước vạn xuân lâu dài 

281. Vừa năm giáp tý xuân đầu 

Thanh nhàn ngồi tựa hương câu nghĩ đời 

Quyển vàng mở thấy sấm trời 

Từ Ðinh đổi đời chí lục thất gian 

285.Một thời có một tôi ngoan 

Giúp trong việc nước gặp an thái bình 

… . . . . . . . . . 

… . . . . . . . 

Luận chung một tập kim thời 

Tướng quyền tử sĩ nam nhi học đòi 

Trượng phu có chí thời coi 

290.Những câu nhiệm nhặt đáng đôi nhành vàng 

Tài nầy nên đấng vẻ vang 

Biết chừng đời trị biết đường đời suy 

Kể từ nhân doãn mà đi 

Số chưa gặp thì biết hoà (mà) chép ra 

295.Tiếc thay hiền sĩ bao già 

Ước bằng Bành Tổ ắt là Thái Công 

Thử cho tay giúp ra dùng 

Tài này so cùng tài trước xem sao 

Trên trời kể chín tầng cao 

300. Tai nghe bằng một ti hào biết hay 

Hiềm vì sinh phải thời này 

Rấp phù mở nước tiếc thay chưng đời. 

Hợp đà thay thánh nghìn tài 

Dáng sinh rủi kiếp quỉ ma nhà trời 

305.Nói ra thì lậu sự đời 

Trái tai phải lụy tài trai khôn luần 

Nói ra ám chúa bội quân 

Ðương thời đời trị xoay vần đặng đâu. 

Chờ cho nhân doãn hết sau , 

310.Ðến chừng đời ấy thấy âu nhiều nàn 

Trời xui những kẻ ắt (ác?) gian 

Kiếp đời đạo thiết làm loàn có hay 

Vua nào tôi ấy đã bày 

Trên đầu bất chính dưới nay dấy loàn 

315. Ðua nhau bội bạn nghịch vi 

Ích gia phi kỷ dân thì khốn thay 

Tiếc tài gẫm được thời hay 

Ðã sao như vậy ra tay sẽ dùng 

Tài trai có chí anh hùng 

320.Muốn làm tướng súy lập công chưng đời 

Khá xem nhiệm nhặt tộ trời 

Cơ mưu nhiệm nhặt mấy trai anh hùng 

Ði tìm cho đến đế cung 

Rấp phù xuất lực đế cung được toàn. 

325. Bảo nhau cương kỷ cho tường 

Bốn phương cũng được cho yên trong ngoài 

Chờ cho động đất chuyển trời 

Bấy giờ thánh sẽ nên trai anh hùng 

Còn bên thì náu chưa xong 

330. Nhân lực cướp lấy thiên công những là 

Ðời ấy những quỉ cùng ma 

Chẳng còn ở thật người ta đâu mà 

Trời cao đất rộng bao xa 

Làm sao cho biết cửa nhà đế vương 

335.Dù trai ai chửa biết tường 

Nhất thổ thời sĩ Khảm Phương thuở này 

Ý ra lục thất gian nay, 

Thời vận đã định thời nầy hưng vương 

Trí xem nhiệm nhặt cho tường 

340.Bảo Giang thánh xuất trung ương thuở nầy 

Vua ngự thạch bàn xa thay 

Ðại ngàn vắng vẻ những cây cùng rừng 

Gà kêu vượn hót vang lừng 

Ðường đi thỏ thẻ dặm chưn khôn dò 

345.Nhân dân vắng mạt bằng tờ 

Sơn lâm vào ở đổ nhờ khôn thay 

Vua còn cuốc nguyệt cày mây 

Phong điều vũ thuận thú rày an dân 

Phong đăng hoà cốc chứa chang 

350.Vua ở trên ngàn có ngũ sắc mây 

Chính cung phương khảm vần mây 

Thực thay thiên tử là nay trị đời 

Anh hùng trí lượng thời coi 

Công danh chẳng ngại tìm đòi ra đi 

355.Tìm lên đến thạch bàn khê 

Có đất sinh thánh bên kia cuối làng 

Nhìn đi nhìn lại cho tường 

Dường như chửa có sinh vương đâu là 

Chảng tìm thì đến bình gia 

360.Thánh chưa sinh thánh báo ca địa bình 

Nhìn xem phong cảnh cũng xinh 

Tả long triều lại có thành đợt vây 

Hửu hổ uấn khúc giang này 

Minh Ðường thất diệu trước bày mặt ta. 

365.Ở xa thấy một con voi 

Cúi đầu quen bụi trông hồ sau 

Ấy điềm thiên tử về chầu 

Tượng trưng đế thánh tộ lâu trị đời 

Song thiên nhật nguyệt sáng soi 

370.Sinh đặng chùa ấy là ngôi chẳng cầu 

Ðến thời thịnh vượng còn lâu 

Ðành đến tam hợp chia nhau sẽ làm 

Khuyên cho Ðông Bắc Tây Nam 

Muốn làm tướng súy thì xem trông này 

375.Thiên sinh thiên tử ư hỏa thôn 

Một nhà họ Nguyễn phúc sinh tôn 

Tiền sinh cha mẹ đà cách trở 

Hậu sinh thiên tử Bảo Giang môn 

Kìa cơn gió thổi lá rung cây 

380. Rung Bắc sang Nam Ðông tới Tây 

Tan tác kiến kiều an đất nước 

Xác xơ cổ thụ sạch am mây 

Sơn lâm nổi sóng mù thao cát 

Hưng địa tràng giang hóa nước đầy 

385.Một gió một yên ai sùng bái 

Cha con người Vĩnh Bảo cho hay 

Con mừng búng tít con quay 

Vù vù chong chóng gió bay trên đài 

Nhà cha cửa đóng then cài 

390. Ầm ầm sấm động hỏi người đông lân 

Tiếc tám lạng thương nửa cân 

Biết rằng ai có dù phần như ai 

Vắt tay nằm nghỉ dông dài 

Thương người có một lo hai phận mình. 

395.Canh niên tàn phá 

Tuất hợi phục sinh 

Nhị ngũ dư bình 

Long hổ xà đầu khởi chiến tranh 

Can qua tứ xứ khởi đao binh 

400. Mã đề dương cước anh hùng tận 

Thân dậu niên lai kiến thái bình. 

Non đoài vắng vẻ bấy nhiêu lâu 

Có một đàn xà đánh lộn nhau 

Vượn nọ leo cành cho sỉ bóng 

405.Lợn kia làm quái phải sai đầu 

Chuột nọ lăm le mong cắn tổ 

Ngựa kia đủng đỉnh bước về tầu 

Hùm ở trên rừng gầm mới dậy 

Tìm về quê cũ bắt ngựa tầu. 

410.Cửu cửu kiền khôn dĩ định 

Thanh minh thời tiết hoa tàn 

Trực đáo dương đầu mã vĩ 

Hồ binh bát vạn nhập trường an. 

Bảo Giang thiên tử xuất 

415. Bất chiến tự nhiên thành 

Lê dân đào bão noãn 

Tứ hải lạc âu ca 

Dục thức thánh nhân hương 

Qua kiều cư Bắc phương 

420. Danh vi Nguyễn gia tử 

Kim tịch sinh ngưu lang 

Thượng đại nhân bất nhân 

Thánh ất dĩ vong ân 

Bạch hổ kim đai ấn 

425.Thất thập cổ lai xuân 

Bắc hữu kim thành tráng 

Nam tạc ngọc bích thành 

Hỏa thôn đa khuyển phệ 

Mục giả dục nhân canh 

430.Phú quí hồng trần mộng 

Bần cùng bạch phát sinh 

Anh hùng vương kiếm kích 

Man cổ đổ thái bình 

Nam Việt hửu Ngưu tinh 

Quá thất thân thủy sinh 

Ðiạ giới sĩ vị bạch 

Thủy trâm nhi bắc kinh 

Ký mã xu dương tẩu 

Phù kê thăng đại minh 

440.Chư thử giai phong khởi 

Thìn mão xuất thái bình 

Phân phân tùng Bắc khởi 

Nhiểu nhiểu xuất Ðông chinh 

Bảo sơn thiên tử xuất 

Bất chiến tự nhiên thành 

Thủy trung tàng bảo cái 

Hứa cập thánh nhân hương 

Mộc hạ châm châm khẩu 

Danh thế xuất nan lường 

450. Danh vi Nguyễn gia tử 

Tinh bản tại Ngưu lang 

Mại dữ lê viện dưỡng 

Khởi nguyệt bộ đại giang 

Hoặc kiều tam lộng ngạn 

Hoặc ngụ kim lăng cương 

Thiên dữ thần thực thụy 

Thụy trình ngũ sắc quang 

Kim kê khai lựu điệp 

Hoàng cái xuất quí phương 

460. Nhân nghĩa thùy vi địch. 

Ðạo đức thùy dữ đương 

Tộ truyền nhị thập ngũ 

Vận khải ngũ viên trường 

Vận đáo dương hầu ách 

Chấn đoài cương bất trường 

Quần gian đạo danh tự 

Bách tính khổ tai ương 

Can qua tranh đấu khởi 

Phạm địch thán hung hoang. 

470.Ma vương sát đại quỉ 

Hoàng thiên tru ma vương 

Kiền khôn phú tái vô lường 

Ðào viên đỉnh phát quần dương tranh hùng (40) 

Cơ nhị ngũ thư hùng vị quyết 

Ðảo Hoành Sơn tam liệt ngũ phân 

Ta hồ vô phụ vô quân 

Ðào viên tán lạc ngô dân thủ hành. 

Ðoài phương phúc điạ giáng linh 

Cửu trùng thụy ứng long thành ngũ vân. 

480. Phá điền thiên tử giáng trần 

Dũng sĩ nhược hải mưu thần như lâm. 

Trần công nãi thị phúc tâm 

Giang hồ xử sĩ Đào Tiềm xuất du 

Tướng thần hệ xuất y chu 

Thứ ky phục kiến Ðường ngu thi thành 

Hiệu xưng thiên hạ thái bình 

487.Ðông Tây vô sự Nam thành quốc gia . 

Nguyễn Bỉnh Khiêm 

Sơn Trung chú thích: 

Bản này là bản phổ biến nhất. Gốc là bản AB.444 tại viện Hán Nôm Hà Nội. BẢN ĐÔNG NAM Á, Saigon 1964 (1962?) cũng giống bản này chỉ khác vài chữ vì đánh máy sai hoặc đọc sai. Các bản khác cũng vậy. Thực ra, bản Mai Lĩnh phiên âm sai (sẽ nói rõ ở bản nôm Trình Quốc Công Ký trong thư viện của cụ nghè Nguyễn Văn Bân do Sơn Trung sưu tập, phiên âm và chú giải sau đây). 

Ngày xưa chữ nôm không đánh số La mã, bản Sở Cuồng và Mai Linh có đánh số , chứng tỏ bản này là tập hợp hai bản khác nhau, không biết cùng của Trạng Trình hay của ai. Bản Trình Quốc CÔng ký tại nhà cụ Nghè Bân là đoạn thứ hai. 

BẢN III * HƯƠNG SƠN 1950? 

Bản này gồm nhiều nhiều bài thơ, khởi dầu ghi là có ngạn rằng, có thơ rằng. Để tiện việc nghiên cứu, Sơn Trung xin đánh số các đoạn theo phân đoạn của nhà xuất bản. 

Nước Nam thường có thánh tài (tr.48) 

Sơn hà vững đặt mấy ai rõ ràng 

Kia Nhị thủy nọ Đao sơn 

Bãi ngọc đất nổi âu vàng trời cho 

Học cách vật mới dò tới chốn 

Chép ghi làm một bản xem chơi 

Muôn việc cũng bởi tại trời 

Suy thông mới biết sự đời nhường bao 

Khéo chẳng sai tơ hào cũng vậy 

Truyền hậu thế ai nấy xem cho 

Những lời nghiêm ngặt khôn lo 

Ai mà biết được trượng phu nên người. 

Nay xem chữ một nghĩa mười 

Nói xuôi cũng được ngược thời cũng nên 

Kể từ Lạc Long Quân dựng nước 

Sang Hùng Vương được 18 đời 

Tiên Hoàng ngày trước mở ngôi 

Cờ lau lập trận thay trời trị dân 

Mão được 12 dư xuân (tr.49) 

Lê Hoàn kế vị xa gần âu ca 

Truyền đã được mười ba rằm lẻ 

Đến Ngọa triều nào kể tài năng 

(2) Ngôi trời truyền đến Lý nay 

Long thành bát diệp đến ngày dực phân 

Chiều Hoàng là ả nữ quân 

(3) Mê về nhan sắc trào Trần thái tôn 

……………………………………………….. 

……………………………………………….. …… 

Trăm bảy mươi in dấu thất niên 

Đông A chốn ấy còn bền 

Quý Ly tiếm thiết thay quyền đã cam 

Thái ngu được mười bốn năm 

Hậu thập nhị để lại trăm đố hồi 

Suy ra mới biết sự trời 

Lam Sơn khởi nghĩa là đời Lê gia 

Mười đời ngồi ngự ngai vàng 

Lại phải Mạc thị thiêu tàn kinh su 

Xưa làm lực sỹ đồ du 

Trời cho nên trị làm vua một đời 

Sáu mươi năm bất tái hồi 

Tống Sơn chốn ấy có đời thạch công 

Định mưu phù lập Trang Tôn 

Phù Lê diệt Mạc anh hùng ai đương 

Lại bàn bỉnh chính Sóc Sơn 

Trịnh Vương toan chiếm ngai vàng Lê gia 

Tây Sơn sừng sực kéo ra 

Nghiệm xem thế tục gọi là hiệu chi ? 

II 

Lại có ngạn rằng: 

(tr.50) Đầu cha chắp lấy đầu con 

Mười bốn năm tròn hết số thì thôi. 

III 

Có thơ rằng: 

Cha nhỏ đầu con lại nhỏ chân 

Nào ai có biết nguỵ quân cầm quyền 

Phụ nguyên chính thống hẳn hoi 

Yêu dê lại phải theo đòi đàn dê 

Nọ nào ngang dọc trong huê 

Mà cho thiên hạ khôn bề làm ăn 

Chó mừng chủ, gà cũng cục tác 

Lợn ăn no tha rác, chuột chơi. 

IV 

Ngạn lại có câu rằng: 

Gà bỏ con kêu cục tác 

Chó vẩy đuôi mừng thánh chúa 

Lợn ăn no ủn ỉn nằm 

Mới kể là đời thịnh thế 

Mà thiên hạ sao nỡ sẻ làm hai 

Bởi Tần Vương u mê chẳng biết 

Rồi phen này dê lại giết dê 

Tới khi thực tận binh bì 

Âm binh ở giữa ai thì biết sao! 

Trời cho ta giơ dao giết quỷ 

Khắp dưới trời bằng quỷ khư khư 

Ai từng cứu con thơ sa giếng 

Giốc một lòng chinh chiến đua nhau 

Muôn dân chịu thuở âu sầu 

Kể dư dôi ngũ mới hầu khoan cho 

Chốn đông nam là nơi khổ ải 

Lánh cho xa kẻo phải đao binh 

Bắc kinh mới thực đế kinh, 

Giấu thân chưa dễ dấu danh được nào 

Vả mình là đấng anh hào 

Đánh làm sao được ước ao đêm ngày 

Bò men lên núi Vu Sơn 

Thừa cơ mới nổi một cơn phục thù 

Ấy những quân phụ thù thui thủi 

Lòng trời xui ai lại biết đâu… 

V 

Có thơ rằng: 

Dần Mão chư dương giai vị cập (tr. 51) 

Lai chiêu lục thất xuất minh quân 

Hồng Lam ngũ bách niên thiên hạ 

Hưng tộ diện trường ức vạn xuân. 

VI 

Có thơ rằng: 

Hầu đáo kê lai khởi chiến qua 

Thuỳ tri thiên hạ chuyển như sa 

Anh hùng mai thảo mã 

Tướng suý tận tiêu ma 

Phá điền thiên tử xuất 

Tràng vỹ tảo sơn hà 

Gà kia bên tường khuya sớm gáy 

Chẳng yêu ra áy náy bất bình. 

VII 

Có thơ rằng: 

Một đám mây xanh đứng giữa trời 

Ba thằng nho nhỏ đánh nhau chơi 

Thiên hạ mười phần còn có một 

Bây giờ Bạch Sỷ mới ra đời 

Thầy tăng mở nước trời không bảo. 

Thấy vĩ tinh thì tháo cho mau 

Chớ có tham của tham giàu 

Tìm nơi tam hiểm mới hầu an thân (tr. 52) 

Đằng giang chốn ấy cũng gần 

Kim ngưu chốn ấy cũng lần tới nơi. 

VIII Thơ rằng: Ba thục riêng một góc trời 

Thái Nguyên một giải là nơi trú đình 

Bốn bề núi đá mọc xanh 

Có đường tiểu mạch nương mình ai hay 

Bốn mùa chim núi đá cây 

Trời xanh cỏ biếc hoa bay ngạt ngào 

Khuyên ai là đấng anh hào 

Đợi chờ Nghiêu, Thuấn ngày nào sẽ hay 

Bốn bụt xuất thế đã chầy 

Chưa chọn được ngày ra cứu muôn dân. 

IX 

Thơ rằng: 

Ấy là điềm xuất thánh quân 

Hễ ai tìm thấy thì thân mới tường 

Chữ rằng “Hữu xạ tự nhiên hương” 

Có dễ tầm thường thuốc dấu bán rao 

Nắng lâu ắt có mưa rào 

Vội chi tát nước xôn xao cày bừa 

Nắng rồi thì phải có mưa 

Buồm đang đợi gió cày bừa đợi cơn 

Tuần này thánh xuất khảm phương 

Sự thật đã tường chẳng lọ phải say 

Tuần này thiên địa chuyển hồi 

Thiên sầu địa thảm lòng người chẳng yên 

Trời sai quỷ sứ dọn đường 

Để cho thánh xuất khảm phương sau này 

Vội chi đua sức ra tay 

Người vội cày bừa ta sẻ cấy chơi 

Suy cho thấu biết sự đời 

Sấm ký mấy lời sự thực chẳng ngoa. 

X 

Thơ rằng: 

1- Tích nhất đương lang khởi bộ thuyền 

2- Ưng tri hoàng thước tại thân biên (tr.53) 

3- Tước bị lạm nhân cung đạn đả 

4- Lạp nhân cách tự hổ lang huyên 

5- Tuệ tinh xuất long xà 

6- Thần xuất cửu cửu gia 

7- Ngưu mã thiên hạ động 

8- Đinh hạ nãi Đông A. 

Rồi ra mới biết thánh minh 

Mừng rằng gặp hội hiển vinh kêu hò 

Nhị Hà một giải quanh co 

Chính thức chốn ấy cố đô hoàng bào 

Khắp hoà thiên hạ nghêu ngao 

Có bến mưa rào có thứ cùng chăng 

Nói đến độ Thầy Tăng mở nước 

Đánh quỷ sứ xuôi ngược đi đâu 

Bấy lâu những cậy phép mầu 

Bây giờ phép ấy để đâu không hào ? 

Cũng có kẻ non trèo biển lội 

Lánh mình chơi vào quận Ngô Tề. 

XI 

Thơ rằng: 

1- Di lặc giáng sinh 

2- Sa phù dĩ chỉ 

3- Lục thất dĩ thành 

4- Kiến long sào kinh 

5- Nhật xuất điện thượng (tr.54) 

6- Thiên hạ thái bình 

XII 

Thơ rằng: 

Giang Nam nổi trận mạt thù 

Bảy mươi hai tướng phò vua ngất trời 

Phùng trời nay gặp thái lai 

Can qua chiến trận để người phong công 

Trẻ già được hết sự lòng 

Ghi làm một bản nội phòng mở xem 

Rước vua về đến Tràng An 

Bao nhiêu nguỵ đảng loài gian diệt tàn 

Đời ấy cùng thánh, cùng tiên 

Sinh những người hiền giúp nước yên dân. 

Này những lúc thánh nhân chưa ra đời 

Chó còn nằm đầu khỉ cuối thu 

Lợn nằm cũng thấy lợn lo 

Thái bình mới động thập thò liền sang 

Ngang cung văn vũ khác thường 

Chẳng yêu thì cũng bất tường chẳng không 

Thuỷ binh cờ xí vừng hồng 

Bộ binh rầm rập như ong kéo đàn 

Đứng hiên ngang nào ai biết trước 

Bắc kinh sang có việc gì chăng? 

Ai còn khoe trí khoe năng 

Cấm kia bắt nọ tưng bừng đòi nơi 

Chưa từng thấy nay đời sự lạ 

Bỗng khiến người vu vạ cho dân 

Muốn bình sao chẳng lấy nhân 

Muốn yên sao chẳng giục dân cày bừa 

Đã ngu dại Hoàn Linh đời Hán 

Đúc tiền ra bán tước cho dân 

Xun xoe những cậy thánh thần 

Ai ngờ thiên địa xoay vần đã công 

Ngẫm hoá công sẵn tay khôn ví 

Xưa phục thù ai sửa ngôi cho (tr.55) 

Mạc kia cũng muốn nên trò 

Dấy binh hai Quảng cơ đồ ghê thay! 

Kẻ thì tự xưng Lê nay 

Tam phân rồi chẳng được gì cả ba. 

Bốn phương cũng có can qua 

Mạc thì chẳng được đã ra lại về 

Quân hùng binh dấy giang khê 

Kẻ khoe cứu nước, người khoe trị vì… 

XIII 

Thơ rằng: 

1- Hầu đáo kê lai vị chính kỳ 

2- Quốc dân hãm nịch quốc dân di 

3- Nhàn giãn dục dĩ chu nhi Tống 

4- Phong nghỉ tung hoàng thị mạc vi 

XIV Thơ rằng (1) Hạ huyền thượng đảo nhân vô thủ 

(2) Tài tận dân hao thế lực suy 

(3) Huyết chiến dê đầu nhân huyết chiến 

(4) Kham tiếu không huyền tiệm thất ky 

Xem thấy những sương sam tuyết lạnh 

Loài bất bình tranh cạnh hung hăng 

Thành ao cá nước tưng bừng 

Kẻ xiêu Đông hải người tàn Bắc lâm 

Chiến trường chốn chốn cát lầm 

Kẻ nằm đầy đất người nằm đầy sông. 

Sang thu chín huyết vừng hồng 

Kẻ mong ngày hạ người mong mưa nhuần 

Trẻ con mang lệnh tướng quân 

Ngỡ uy đã sợ ngỡ nhân đã nhường 

Dùng uy bát là đường ngũ bá (tr.56) 

Cũng tưởng rằng đế tá dân hoan 

Cỏ cây lá rụng đầy ngàn 

Một làng còn mấy chim đàn bay ra 

Bốn phương cùng có can qua 

Làm sao còn biết có nhà Đà giang 

Tả bạch hạc, Hữu thuỷ trường 

Kiều môn án trước cao bành tựa sau 

Thái nguyên cận bắc đường sau 

Hễ mà tìm thấy mới hầu thần cơ 

Cùng nhau gặp mặt bây giờ 

Trúc mong kỳ úc thung chờ non đông 

Vui mừng gặp mặt tam công 

Cá được hoá rồng trăm trắm ngôi cao 

Mai kia cùng đấng anh hào 

Ba người làm bạn ngôi cao lộc lành 

Vậy nên một áng phong tình 

Mới hay phú quý hiển vinh lạ lùng 

Bõ khi chém lợn vẽ rồng 

Bõ khi vay mượn điều cùng trượng phu 

Bõ khi kẻ việt người Hồ 

Bõ khi kẻ Sở người Ngô xa đường 

Ngày thường trông thấy quyển vàng 

Của riêng quốc bảo xé mang xem chơi. 

Tinh thái ất giờ đời là thực 

Sấm trời xem vô giá muôn phần 

Kể từ đời Lạc Long Quân 

Đắp đổi xoay vần đến lục thất gian 

Một đời có một tôi ngoan 

Giúp chưng nhà nước dân an thái bình 

Thấy đâu bò đái thất thanh 

Ấy điềm sinh thánh rành rành chẳng nghi 

Phá điền than đến đàn dê 

Hễ mà chuột rúc thì dê về chuồng 

Dê đi dê lại tuôn buồn 

Đàn ghi nó cũng một môn phù trì. 

XV 

Thơ rằng: 

Ghê thay thau lẫn với vàng, (tr.57) 

Vàng kia thử lửa càng cao giá vàng 

Thánh ra tuyết tán mây tan 

Bây giờ đuốc sáng rõ ràng mọi nơi 

Can qua việc nước bời bời. Trên thuận lòng trời dưới đẹp lòng dân 

Lục thất dư ngũ bách xuân 

Bây giờ trời mới xoay vẫn nơi nao 

Thấy sấm tự đấy chép vào 

Một chút tơ hào chẳng dám sai ngoa. 

XVI 

Thơ rằng: 

Quân hùng binh kéo đầy khe 

Kẻ xưng cứu nước người khoe trị đời 

Bấy giờ càng khốn ai ơi 

Quỷ ma chật vật biết trời là đâu ? 

Thương những kẻ ăn rau, ăn muối. 

Gặp nước buông con cái ẩn đâu ? 

Báo thù ấy chẳng sai đâu 

Đạo trời chẳng trước thì sau chẳng nhầm 

Kia những kẻ hai lòng sự chủ 

Thấy đâu hơn thì phụ sở ân 

Cho nên phải kiếp trầm luân 

Ai khôn mới giữ được thân đời này 

Nói cho hay khảm cung ong dậy 

Chí anh hùng chiếm lấy mới ngoan 

Chữ rằng lục thất nguyệt gian 

Ai mà nghĩ được mới nên anh tài 

Hễ nhân kiến là đời đất cũ 

Thì phụ nguyên mới trổ binh ra 

Bốn phương chẳng động can qua 

Quân hùng nổi dậy điều hoà làm tôi 

Bấy giờ ruộng mở quy khôi 

Thần châu thu cả mọi nơi vẹn toàn. 

Lại nói sự Hoàng giang sinh thánh 

Hoàng phúc kia đã định tay phong 

Lồng lộng thế giới rạng trong, (tr.58) 

Lồ lộ mặt rồng đầu có chữ Vương 

Giời sinh tài lạ khác thường 

Thuấn Nghiêu là chí Cao Quang là tài 

Xem ý trời có lòng khải thánh 

Giốc sinh hiền điều đỉnh hộ mai 

Trên trời thấy những vì sao lạ 

Dùng ở tay phụ tá vương gia 

Bắc phương chính khí sinh ra 

Có ông Bạch Sỷ điều hoà hôm mai 

Song thiên nhật tượng sáng soi 

Thánh nhân chẳng biết thì coi cho tường 

Đời này thánh kế vi vương 

Thu cả đạo đức văn chương trong mình 

Uy nghi trạng mạo khác thường 

Thác cư một góc kim tinh phương đoài 

Cùng nhau khuya sớm chăn nuôi 

Chờ cơ sẻ mới ra đời cứu dân 

Binh thư mấy quyển kinh luân 

Thiên văn địa lý nhân luân càng mầu. 

Khắp đâu đâu anh hùng hẳn biết 

Xem sắc mây vẽ rõ vẻ rồng 

Thánh nhân cư có thuỷ cung 

Quân thần đã định gìn lòng chớ tham 

Lại dặn đừng tú man chi cả 

Chớ vội vàng tất tả chạy rông 

Học cho biết nhẽ cát hung 

Biết phương hướng đúng, chớ đừng lầm chi 

Hễ trời sinh xuống phải thì 

Bất kỳ nhi ngô tưởng gì đợi mong 

Kìa những kẻ vội lòng phú quý 

Xem trong mình một tý đều không 

Ví dù có gặp Ngư Ông 

Lưới chăng đầu sẵn nên công mà hòng 

Xin khuyên đứng trời trung quân tử 

Lòng trung nghĩa hãy chứa cho tinh 

Âm dương cơ ngẫu ngộ sinh 

Thái nhâm, thái ất trong mình cho hay 

Văn thi luyện nghiên bài quyết thắng (tr.59) 

Học Tử Phòng cùng với Khổng Minh 

Võ thông yên thuỷ thần kinh 

Được vào chiến trận mới lành biết cơ 

Chớ vật vờ quen loài ong kiến 

Biết trao tay miệng tiếng nói không 

Ngộ may gặp hội mây rồng 

Công danh rực rỡ chép trong vân đài 

Bấy giờ phỉ sức chí tài 

Lọ là đâu phải ngược xuôi nhọc mình 

Vương lương thực có vĩ kinh 

Cao tay mới biết ngẫm tình năm nao. 

Trên trời có mấy vì sao 

Đủ cả hiền tướng anh hào đôi nơi. 

Nước Nam thường có thánh tài 

Ai khôn học lấy hôm mai mới tường. 

So mấy lề để tàng kim quỹ 

Chờ sau này có chí mới cho. 

Trước là biết nẻo tôn phù 

Sau là cao trí biết lo mặc lòng 

Xem đoài cung thiên thời bất tạo 

Thấy vĩ tinh thì tháo cho mau 

Chớ có tham tước, tham giàu 

Tìm nơi tam hiểm mới hầu bảo thân. 

Đôi phen ong dấy rầm rầm 

Muông sinh ba góc kéo quân dấy loàn 

Man mác một lĩnh Hoành sơn 

Thừa cơ liền mới nổi cơn phục thù 

Ấy là quân phục thù thai thải 

Lòng trời xui ai lại biết chi 

Phá điền đầu khỉ cuối thu 

Tái binh mọi giống thập thò liền sang 

Nọ chẳng thương trong nam khôn xiết 

Vả lại thêm hung kiệt mất mùa 

Lưu tinh hiện trước đôi thu 

Bấy giờ thiên hạ mây mù đủ năm 

Sang thu chín huyết hồng tứ giã 

Nối đàn dê tranh phá đòi nơi (tr.60) 

Đua nhau quần thán đồ lê 

Bấy giờ thiên hạ khôn bề tựa nương 

Kẻ thì phải thửa hung hoang 

Kẻ thì binh lửa chiến tràng chết oan. 

Kẻ thì mắc phải hung tàn, 

Kẻ thì bận của bỗng toan khốn mình 

Muông sinh giông tố cạnh tranh 

Điêu thì làm trước xuất binh thủ thành 

Bời bời đua mạnh tranh hành 

Ra đâu đánh đấy xuất binh sớm ngày 

Bể thành cá phải ẩn cây 

Đất bằng nổi sấm cát bay mịt mù 

Nào ai đã dễ nhìn ru 

Thuỷ chiến bộ chiến mặc dầu đòi cơn. 

Cây bay lá cháy đôi ngàn 

Một làng còn thấy chim đàn bay ra. 

Bốn phương cùng có can qua, 

Làm sao còn biết nơi hoà bảo thân 

Đoài phương thật có chân nhân 

Quần tiên dĩ nghĩa chẳng phân hại người. 

Hễ đông nam nhiều phen tàn tặc 

Lánh cho xa kẻo mắc đao binh 

Bắc kinh mới thật đế kinh, 

Giấu thân chưa dễ giấu danh được nào! 

Chim hồng vỗ cánh bay cao 

Tìm cho được chốn mới vào thần kinh. 

Cấy cày tu dãi thời mùa 

Bây giờ cấy ruộng lo chờ mướn ai 

Nhân ra cận duyệt viễn lai 

Chẳng phiền binh nhọc chẳng phiền lương thêm. 

Xem tượng trời biết đường đời trị 

Ngẫm về sau họ lý xưa nên 

Dòng nhà đã thấy dấu truyền 

Ngẫm xem thế giới còn in đời đời 

Thần quy có nó ở trời 

Để làm thần khí sửa nơi trị trường. 

XVII 

DÂN BỊ KHỔ CHIẾN TRANH TRONG 10 NĂM 

Lại nói sự Hoàng giang sinh thánh, (tr.61) 

Sông Bảo giang thiên định ai hay ? 

Lục thất cho biết ngày rầy 

(1) Phụ nguyên ấy thực ở dầy (rày) Tào khê 

Có thầy nhân thập đi về 

Tả hữu phù trì cây cỏ là quân 

Dốc hết sức sửa sang vương nghiệp 

Giúp vạn dân cho đẹp lòng trời 

Ra tay điều đỉnh hộ mai 

Bấy giờ mới biết rằng tài an dân 

Nọ là phải nhọc kéo quân 

Thấy nhân ai chẳng mến nhân tìm về 

XVIII 

Những bài sấm ngắn 

Trời sinh thiên tử ở hỏa thôn 

Một nhà họ Nguyễn phúc sinh tôn 

Tiền sinh cha mẹ đà cách trở 

Hậu sinh thiên tử bảo giang môn 

Canh tân tàn phá 

Tuất hợi phục sinh 

Nhị ngũ dư bình. 

Nhân sinh ngọ tuế vi sư 

Tị nhân vị tướng 

Thìn tuất vị tôn sư 

XIX 

Thơ rằng 

1- Thánh nhân hương 

2- Thuỷ chung tàng bảo cái 

3- Thánh nhân chu xứ (tr.62) 

4- Tử bích hoàn nhiễu, long hổ chầu vào 

5- Chỗ thánh nhân sinh ra 

6- Cận bảo giang thuỷ 

7- Thuỷ nhiễu chu toàn 

8- Thánh nhân danh 

9- Mộc hạ liên đinh khẩu 

10- Thánh nhân diện bộ đạo đức 

11- Nghi quảng tầm chương trích cú 

12- Thánh nhân dĩ hữu niên 

13- Thuỳ năng thức đắc yên 

14- Dãn nhân bất chúc nhĩ 

15- Nhập ba thục xuất thái nguyên 

16- Thánh nhân sinh ư bách sỉ tự tối linh 

17- Thử nhật thiên giáng ngũ sắc vân xích quang màn tự 

18- Tự trung dị hương, tam nhật bất tán 

19- Thầy tăng tu tại thử, dĩ vị thánh nhân thị 

20- Toại chưởng dưỡng chi 

21- Thánh mẫu diện xú như lam 

22- Niên tam thập lục sinh thánh nhân (tr.63) 

23- Hoài nhâm chi nhật 

24- Tam nhật thực nhất lý ngư 

25- Cư ư giang thượng 

26- Quần ngư tranh dược 

27- Mối trạch kỳ, mỗi tiểu chữ thục thực chi 

28- Hậu thường tầm thực chi vu bạch sỉ. 

29.Tự nhi sinh thánh nhân yên. 

30- Nhược ấu thời, cư tại nam nhị thuỷ huyện 

31- Cận gia quan thời cư ư Thái nguyên viên sơn 

32- Thất thập nhị hiền diệc tại thử yên 

DỊCH 

1- Nơi sinh ra ông Thánh nhân 

2- Trong làn nước biếc chứa tàn lọng quý 

3- Chỗ trú ngụ của Thánh nhân 

4- Long hổ bốn bên chầu cả vào 

5- Nơi sinh ra Thánh nhân 

6- Gần sông Bảo giang 

7- Xung quanh đều có nước 

8- Tên hiệu của Thánh nhân 

9- Chữ mộc ở dưới chữ đinh là quẻ ly 

10- Ông thánh nhân diện mão rất có đạo đức 

11- Nên tìm rộng từng bài chọn từng câu 

12- Thánh nhân sinh ra đã lâu năm 

13- Ai đã dễ biết được 

14- Vì người ta chẳng biết vậy 

15- Vào Ba Thục, ra Thái Nguyên 

16- Thánh nhân sinh ở chùa Bạch sỉ rất thiêng 

17- Ngày ấy sinh ra ông thánh nhân trời có năm sắc mây 

18- Đỏ sáng khắp cả chùa 

19- Chùa trong có mùi thơm ba ngày không hết 

20- Lúc bấy giờ có ông sư tu cho điềm lạ có thánh nhân. 

21- Sư bản tự nuôi lớn cho đến trưởng thành 

22- Mẹ ông thánh nhân mặt xấu như đổ chàm 

23- Bà mẹ 36 tuổi sinh ông thánh nhân 

24- Tính từ ngày có thai 

25- Trong ba ngày lại ăn một con cá chép 

26- Trú ở bên sông 

27- Lũ cá tranh nhau nhảy vào 

28- Chọn xem con nào bé thì nấu ăn 

29- Sau thường đi kiếm ăn quanh chùa Bạch Sỉ 

30- Rồi sinh ra ông thánh nhân 

31- Lúc nhỏ sinh ở Nam nhị thuỷ huyện 

32- Lúc lớn ở Thái Nguyên núi Viên Sơn. 

XX 

Thơ vận niên bằng tên các súc vật 

Non đoài vắng vẻ bấy nhiêu lâu 

Có một đàn xà đánh lộn nhau 

Vượn nọ leo cành cho hả dạ 

Lợn kia làm quá phải xoay đầu 

Chuột nọ lăm le mong cắn tổ 

Ngựa kia đủng đỉnh chạy về tàu 

Hùm ở trên rừng gầm mới dậy 

Tìm về chốn cũ bắt vào tầu 

Lợn nằm cũng thấy tên thù 

Đại binh đã động phục thù nghênh ngang 

Thánh chúa đang ở hang vàng 

Khi nào chuột bắc cầu sang mới về. 

XXI 

Cửu cửu kiền khôn dĩ định 

Thanh minh thời tiết hoa tân 

Trực đáo dương đầu mã vĩ 

Hồ binh bát vạn nhập Tràng An (tr.64) 

XXII 

Thục vị lai tại thực vi lai 

Nam môn vị toả, bắc môn khai 

Phong suy ngọc điện lai lai vãng 

Nghĩ tụ kim thành khứ khứ hồi 

Bách tính âu ca thiền vũ dạ 

Cửu châu hoa thảo mả (?) liên đôi 

Thử hồi nhị ngũ thiên chu tống 

Hảo bá sơn đầu tửu nhất bôi. 

XXIII 

Thiên địa tuần hoàn âm phục dương 

Tứ phương binh khởi tứ phương cường 

Tây dương cảnh giới tây dương chủ 

Nam quốc sơn hà, nam quốc vương 

Lý đỉnh tương huyền, hiềm đỉnh trọng 

Mạc thành dục chúc, khủng thành trường 

Hoành sơn lộc tẩu nhân dân cộng 

Thái lĩnh long phi thục cảm đương 

XXIV 

Có thơ rằng 

1- Long vĩ xà đầu khởi chiến tranh (tr.65) 

2- Can qua xứ xứ khởi đao binh 

3- Mã đầu dương cước anh hùng tận 

4- Thân dậu niên lai kiến thái bình . 

XXV 

Thơ rằng 

1- Bảo giang thiên tử xuất 

2- Bất chiến tự nhiên thành 

3- Lê dân đào bảo noãn 

4- Tứ hải lạc âu ca 

5- Dục thức thánh nhân hương 

6- Quá kiều cư bắc phương 

7- Danh vị Nguyễn gia tử 

8.Kim tịch sinh Ngưu lang 

9- Bắc hữu kim thành tráng 

10- Nam tạc ngọc bích thành 

11- Hoả thôn đa khuyển phệ 

12- Mục giã dục nhân canh 

13- Phú quý hồng trần mộng 

14- Bần cùng bạch phát sinh 

15- Anh hùng vương kiếm kích 

16- Minh cổ đổ thái bình . 

XXVI 

Thơ rằng: 

1- Việt Nam hữu Ngưu tinh 

2- Quá thất thân thuỷ sinh 

3- Địa giới sỉ vị bạch 

4- Thuỷ trầm nhĩ bất kinh 

5- Kỵ mã khu dương tẩu 

6- Phù kê thắng đại minh 

7- Trư thử giai phong khởi 

8- Thìn mão xuất thái bình 

9- Thuỷ trung tàng bảo cái 

10- Hứa cập thánh nhân hương 

11- Mộc hạ trâm trâm khẩu 

12- Danh thế xuất nan lường 

13- Danh vị nguyễn gia tử 

14- Tinh bản tại ngưu lang 

15- Mại dữ liên viên dưỡng 

16- Khởi nguyệt hộ đại giang 

17- Hoặc kiều tam lộng ngạn 

18- Hoặc ngụ kim lăng cương 

19- Thiên dữ thần thực thuỵ 

20- Thuỵ trình ngũ sắc vân 

21- Kim kê khai lực diệp 

22- Hoàng cái xuất quý phương 

23- Nhân nghĩa thuỳ vi địch 

24- Đạo đức thục dữ đương 

25- Tô truyền nhi thập ngũ 

26- Vận khải ngũ duyên trường 

27- Vận đáo dương hầu cách 

28- Chấn đoài cương bất chấn 

29- Quần gian đạo danh tự 

30- Bách tính khổ tai ương 

31- Can qua tranh đấu khởi 

32- Phạm địch thán hung hăng 

33- Ma vương sát đại quỷ 

34- Hoàng thiên chu ma vương 

35- Kiến khôn phú tải khôn lường 

36- Đào viên đỉnh phú quần dương tranh hùng 

37- Cơ nhị ngũ thư hùng vị quyết 

38- Nẻo Hoành sơn tam liệt ngũ phân 

39- Ta hồ vô chủ vô quân 

40- Đào viên tan tác ngô dân thủ thành 

41- Đoài phương phúc địa giáng linh 

42- Cửu trùng thuỵ ứng long thành ngũ vân 

43- Phá điền thiên tử giáng trần 

44- Dũng sỹ như hai mưu thần nhược lâm 

45- Trần công nãi thị phúc tâm 

46- Đào Tiềm, xử sỹ giang hồ xuất du 

47- Tướng thần hệ xuất y chu 

48- Chư cơ phục kiến, đường ngu thị thành 

49- Hiệu xứng thiên hạ thái bình 

50- Đông tây vô sự nam thành quốc gia 

51- Phân phân đông bắc khởi 

52- Nhiễu nhiễu xuất đông kinh 

53- Bảo giang thiên tử xuất 

54- Bất chiến tự nhiên thành 

Tên treo ba mối phục thù (tr.68) 

55- Khen thay Khắc Dụng bày trò cho con 

Ngọn cờ nhô nhấp đầu non 

56- Thạch thành mèo lại bon bon chạy về. 

Dặm trường lai láng máu dê 

Con quay ngã trắng ba que cuộc tàn 

Trời nam giở lại đế vương 

Thần nhân không phải là phường thầy tăng 

Đồng giao đã có câu rằng 

57- Non xanh mà mọc trắng răng mấy kỳ 

Bấy giờ quét sạch thử ly 

Xin ai nhớ lấy sấm ghi kẻo lầm 

Đương khi sấm chớp ầm ầm 

Chẳng qua khó số để găm trị bình 

Thất phu giám chống thư sinh 

Sông ô chấp cả mấy anh thuỷ hoàng 

Nực cười những lũ bàng quan 

59- Cờ tàn lại muốn toan đường đấm xe 

Thôi thôi mặc lũ thằng hề 

Gió mây ta lại đi về gió mây 

BẢN IV * ANH PHƯƠNG 1960? 

CẢM ĐỀ 

1.Thanh nhàn vô sự là tiên, 

Năm hồ phong nguyệt ruổi thuyền buông chơi. 

Cơ tạo hóa, 

Phép đổi dời, 

Ðầu non mây khói tỏa, 

Mặt nước cánh buồm trôi. 

Hươu Tần mặc kệ ai xua đuổi, 

Lầu Hán trăng lên ngẫm mệnh trời. 

Tuổi già thua kém bạn, 

Văn chương gởi lại đời. 

Dở hay nên tự lòng người cả, 

Bút nghiên soi hoa chép mấy lời. 

Bí truyền cho con cháu, 

14. Dành hậu thế xem chơi. 

SẤM KÝ 

1. Nước Nam từ họ Hồng Bàng, 

Biển dâu cuộc thế, giang sơn đổi vần. 

Tự Ðinh, Lê, Lý, Trần thưở trước. 

Ðã bao lần ngôi nước đổi thay, 

Núi sông thiên định đặt bày, 

Ðồ thư một quyển xem nay mới rành. 

Hòa đao mộc lạc, 

Thập bát tử thành, 

Ðông A nhật xuất, 

10. Dị mộc tái sinh. 

Chấn cung xuất nhật, 

Ðoài cung vẩn tinh. 

Phụ nguyên chì thống, 

Ðế phế vi đinh. 

15.Thập niên dư chiến, 

Thiên hạ cửu bình. 

Lời thần trước đã ứng linh, 

Hậu lai phải đoán cho minh mới tường. 

Hòa đao mộc hồi dương sống lại, 

20.Bắc Nam thời thế đại nhiễu nhương. 

Hà thời biện lại vi vương, (1) 

Thử thời Bắc tận Nam trường xuất bôn. 

Lê tồn Trịnh tại, 

Trịnh bại Lê vong. 

25.Bao giờ ngựa đá sang sông, 

Thì dân Vĩnh Lại Quận Công cả làng.(2) 

Hà thời thạch mã độ giang, 

Thử thời Vĩnh Lại nghênh ngang công hầu. 

Chim bằng cất cánh về đâu ? 

30.Chết tại trên đầu hai chữ Quận Công (3) 

Bao giờ trúc mọc qua sông, (4) 

Mặt trời sẽ lại đỏ hồng non Tây. 

Ðoài cung một sớm đổi thay, 

Chấn cung sao cũng sa ngay chẳng còn. 

35.Ðầu cha lộn xuống thân con,(5) 

Mười bốn năm tròn hết số thì thôi. 

Phụ nguyên chính thống hẳn hoi, (6) 

Tin dê lại phải mắc mồi đàn dê. 

Dục lòng chinh chích u mê, 

40.Thập trên tứ dưới nhất đề chữ tâm.(7) 

Ðể loài bạch quỷ Nam xâm, 

Làm cho trăm họ khổ trầm lưu ly. 

Ngai vàng gặp buổi khuynh nguy. 

Gia đình một ở ba đi dần dần. 

45.Cho hay những gã công hầu, 

Giầu sang biết gởi nơi đâu chuyến này. 

Kìa kìa gió thổi lá rung cây, (8) 

Rung Bắc rung Nam Ðông tới Tây. 

Tan tác Kiến kiều An đất nước. 

50.Xác xơ Cổ thụ sạch Am mây. 

Lâm giang nổi sóng mù Thao cát, 

Hưng địa tràn dâng Hóa nước đầy. 

Một ngựa một yên ai sùng bái ? 

Nhắn con nhà Vĩnh bảo cho hay. 

55.Tiền ma bạc quỷ trao tay, 

Ðồ, Môn, Nghệ, Thái dẫy đầy can qua.(9) 

Giữa năm hai bảy mười ba, 

Lửa đâu mà đốt tám gà trên mây. (10) 

Rồng nằm bể cạn dễ ai hay, 

60.Rắn mới hai đầu khó chịu thay. 

Ngựa đã gác yên không người cỡi, 

Dê khôn ăn lộc ngoảnh về Tây. 

Khỉ nọ ôm con ngồi khóc mếu, 

Gà kia vỗ cánh trập trùng bay, 

65.Chó nọ vẩy đuôi mừng thánh chúa 

Ăn no ủn ỉn lợn kêu ngày. 

Nói cho hay khảm cung ong dậy, 

Chí anh hào biết đấy mới ngoan, 

Chữ rằng lục thất nguyệt gian, 

70.Ai mà giữ được mới nên anh tài. 

Ra tay điều đỉnh hộ mai, 

Bấy giờ mới rõ là người an dân 

Lọ là phải nhọc kéo quân, 

Thấy nhân ai chẳng mến nhân tìm về. 

75.Phá điền than đến đàn dê, 

Hễ mà chuột rúc thì dê về chuồng, 

Dê đi dê lại tuồn luồn. 

Ðàn đi nó cũng một môn phù trì. 

Thương những kẻ nam nhi chí cả, 

80.Chớ vội sang tất tả chạy rong, 

Học cho biết chữ cát hung, 

Biết phương hướng đứng chớ đừng lầm chi. 

Hể trời sinh xuống phải thì, 

Bất kỳ nhi ngộ tưởng gì đợi mong. 

85.Kìa những kẻ vội lòng phú quí, 

Xem trong mình một tí đều không. 

Ví dù có gặp ngư ông, 

Lưới giăng đâu dể nên công mà hòng. 

Khuyên những đấng thời trung quân tử, 

90.Lòng trung nghi nên giữ cho minh. 

Âm dương cơ ngẩu hộ sinh, 

Thái nhâm, thái ất mình cho hay.. 

Chớ vật vờ quen loài ong kiến, 

Hư vô bàn miệng tiếng nói không. 

95.” Ô hô thế sự tự bình bồng,(11) 

Nam Bắc hà thời thiết lộ thông. 

Hồ ẩn sơn trung mao tận bạch, 

Kình cư hải ngoại huyết lưu hồng. 

Kê minh ngọc thụ thiên khuynh Bắc, 

100.Ngưu xuất Lam điền nhật chính Ðông. 

Nhược đãi ưng lai sư tử thượng, 

Tứ phương thiên hạ thái bình phong ” 

Ngõ may gặp hội mây rồng, 

Công danh rạng rở chép trong vân đài 

105.Nước Nam thường có thánh tài, 

Sơn hà vững đặt ai hay tỏ tường ? 

So mấy lề để tàng kim quỹ, 

Kể sau này ngu bỉ được coi, 

Ðôi phen đất lở cát bồi, 

110.Ðó đây ong kiến dậy trời quỷ ma. 

Ba con đổi lấy một cha, 

Làm cho thiên hạ xót xa vì tiền. 

Mão, Thìn, Tý, Ngọ bất yên, 

Ðợi tam tứ ngũ lai niên cũng gần. 

115.Hoành sơn nhất đái,(12) 

Vạn đại dung thân. 

Ðến thời thiên hạ vô quân, 

Làm vua chẳng dễ, làm dân chẳng lành 

Gà kêu cho khỉ dậy nhanh, 

120.Phụ nguyên số đã rành rành cáo chung. 

Thiên sinh hữu nhất anh hùng, 

Cứu dân độ thế trừ hung diệt tà. 

Thái Nguyên cận Bắc đường xa, 

Ai mà tìm thấy mới là thần minh. 

125.Uy nghi dung mạo khác hình, 

Thác cư một góc kim tinh phương Ðoài. 

Cùng nhau khuya sớm chăn nuôi, 

Chờ cơ mới sẽ ra đời cứu dân. 

Binh thư mấy quyển kinh luân, 

130.Thiên văn, địa lý, nhân dân phép mầu. 

Xem ý trời ngõ hầu khải thánh, 

Dốc sinh ra điều đỉnh hộ mai. 

Song thiên nhật nguyệt sáng soi, 

Thánh nhân chẳng biết thì coi cho tường, 

135.Thông minh kim cổ khác thường, 

Thuấn Nghiêu là trí, Cao Quang là tài. 

Ðấng hiên ngang nào ai biết trước, 

Tài thao lược yêm bác vũ văn. 

Ai còn khoe trí khoe năng, 

140.Cấm kia bắt nọ hung hăng với người, 

Chưa từng thấy nay đời sự lạ, 

Chốc lại mồng gá vạ cho dân. 

Muốn bình sao chẳng lấy nhân, 

Muốn yên sao lại bắt dân ghê mình. 

145.Ðã ngu dại Hoàn, Linh đời Hán, 

Lại đua nhau quần thán đồ lê. 

Chức này quyền nọ say mê, 

Làm cho thiên hạ khôn bề tựa nương. 

Kẻ thì phải thưở hung hoang, 

150.Kẻ thì bận của bỗng toan khốn mình. 

Cửu cửu càn khôn dĩ định, 

Thanh minh thời tiết hoa tàn. 

Trực đáo dương đầu mã vĩ, 

Hồ binh bát vạn nhập Trường An. 

155.Nực cười những kẻ bàng quan, 

Cờ tan lại muốn toan đường chống xe. 

Lại còn áo mũ xum xoe, 

Còn ra xe ngựa màu mè khoe khoang. 

Ghê thay thau lẫn với vàng, 

160.Vàng kia thử lửa càng cao giá vàng. 

Thành ra tuyết tán mây tan, 

Bấy giờ mới sáng rõ ràng nơi nơi. 

Can qua việc nước tơi bời, 

Trên thuận ý trời, dưới đẹp lòng dân. 

165.Oai phong khấp quỷ kinh thần, 

Nhân nghĩa xa gần bách tính ngợi ca. 

Rừng xanh núi đỏ bao la, 

Ðông tàn Tây bại sang gà mới yên. 

Sửu, Dần thiên hạ đảo điên, 

170.Ngày nay thiên số vận niên rành rành. 

Long vĩ xà đầu khởi chiến tranh, 

Can qua xứ xứ khổ đao binh. 

Mã đề dương cước anh hùng tận, 

Thân Dậu niên lai kiến thái bình. 

175.Sự đời tính đã phân minh, 

Thanh nhàn mới kể chuyện mình trước sau : 

Ðầu thu gà gáy xôn xao, 

Mặt trăng xưa sáng tỏ vào Thăng Long. 

Chó kêu ầm ỉ mùa Ðông, 

180.Cha con Nguyễn lại bế bồng nhau đi. 

Lợn kêu tình thế lâm nguy. 

Quỷ dương chết giữa đường đi trên trời.. 

Chuột sa chỉnh gạo nằm chơi, 

Trâu cày ngốc lại chào đời bước ra. 

185.Hùm gầm khắp nẻo gần xa. 

Mèo kêu rợn tiếng quỷ ma tơi bời, 

Rồng bay năm vẻ sáng ngời, 

Rắn qua sửa soạn hết đời sa tăng, 

Ngựa lồng quỷ mới nhăn răng, 

190.Cha con dòng họ thầy tăng hết thời. 

Chín con rồng lộn khắp nơi, 

Nhện giăng lưới gạch dại thời mắc mưu. 

Lời truyền để lại bấy nhiêu, 

Phương Ðoài giặc đã đến chiều bại vong. 

195.Hậu sinh thuộc lấy làm lòng, 

Ðến khi ngộ biến đường trong giữ mình. 

Ðầu can võ tướng ra binh, 

Ắt là trăm họ thái bình âu ca. 

Thần Kinh Thái Ất suy ra, 

200.Ðể giành con cháu đem ra nghiệm bàn. 

Ngày thường xem thấy quyển vàng, 

Của thiên bảo ngọc để tàng xem chơi. 

Bởi Thái Ất thấy lạ đời, 

Ấy thưở sấm trời vô giá thập phân. 

205.Kể từ đời Lạc Long Quân, 

Ðắp đổi xoay vần đến lục thất gian. 

Mỗi đời có một tội ngoan, 

Giúp chung nhà nước dân an thái bình. 

Phú quí hồng trần mộng, 

210.Bần cùng bạch phát sinh. 

Hoa thôn đa khuyển phệ, 

Mục giả giục nhân canh. 

Bắc hữu Kim thành tráng. 

Nam hữu Ngọc bích thành, 

215.Phân phân tùng bách khởi, 

Nhiễu nhiễu xuất Ðông chinh, 

Bảo giang thiên tử xuất, 

Bất chiến tự nhiên thành. 

Rồi đây mới biết thánh minh, 

220.Mừng đời được lúc hiển vinh reo hò. 

Nhị hà một dải quanh co, 

Chính thực chốn ấy đế đô hoàng bào. 

Khắp hòa thiên hạ nao nao. 

Cá gặp mưa rào có thích cùng chăng ? 

225.Nói đến độ thầy tăng ra mở nước, 

Ðám quỷ kia xuôi ngược đến đâu ? 

Bấy lâu những cậy phép mầu, 

Bây giờ phép ấy để lâu không hào.. 

Cũng có kẻ non trèo biển lội, 

230.Lánh mình vào ở nội Ngô, Tề. 

Có thầy Nhân Thập đi về, 

Tả hữu phù trì, cây cỏ thành binh. 

Những người phụ giúp thánh minh. 

Quân tiên xướng nghĩa chẳng tàn hại ai. 

235.Phùng thời nay hội thái lai, 

Can qua chiến trận để người thưởng công. 

Trẻ già được biết sự lòng, 

Ghi làm một bản để hòng dở xem. 

Ðời này những thánh cùng tiên, 

240.Sinh những người hiền trị nước an dân. 

Nầy những lúc thánh nhân chưa lại, 

Chó còn nằm đầu khải cuối thu. 

Khuyên ai sớm biết khuông phù, 

Giúp cho thiên hạ Ðường, Ngu ngõ hầu 

245.Cơ tạo hóa phép mầu khôn tỏ, 

Cuộc tàn rồi mới rõ thấp cao. 

Thấy sấm từ đây chép vào, 

248.Một mảy tơ hào chẳng dám sai ngoa. 

____ 

SƠN TRUNG 

Sưu tập, hiệu đính và chú thích, 

Bài này được truyền tụng nhiều, là bản A của trường Viễn Đông Bác cổ nay là Thư Viện Khoa Học Xã Hội Hà Nội. Tôi chưa xem bản chữ nôm cho nên không rõ bản này có từ đời nào và so với bản quốc ngữ có khác nhau không. Và bản quốc có do ai bịa ra đọan nào. Tại Sài gòn có bản in của Hoàng Xuân sưu tập, Anh Phương xuất bản trong khoảng 1960, và Thời Tập. Không biết trước đó có bản quốc ngữ nào không? 

Từ câu 1 đến 16 là nói tổng quát, sau đó là nói rõ từng thời kỳ. Bắt đầu nói về nhà hậu Lê của Lê Lợi. Đời Lê mạt, chiến tranh liên miên. 

(1). Biện lại vi vương: Nguyễn Nhạc làm biện lại: Nhà Tậy Sơn nổi lên, chiến tranh liên miên. 

(2). Lê tồn Trịnh tại, 

Trịnh bại Lê vong. 

..Bao giờ ngựa đá sang sông, 

Thì dân Vĩnh Lại Quận Công cả làng. 

Hà thời thạch mã độ giang, 

Thử thời Vĩnh Lại nghênh ngang công hầu. 

Trịnh Khải bị Tây Sơn giết, họ Trịnh mất thì nhà Lê cũng mất theo. Khi Trịnh Khải xuất bôn, qua làng Vĩnh Lại, kêu gọi cần vương, những ai giúp công giúp của đều được ban quận công cho nên cả làng Vĩnh Lại được phong quận công. 

(3).Chim bằng cất cánh về đâu ? 

30.Chết tại trên đầu hai chữ Quận Công . 

Nói việc Bằng Quận công Nguyễn Hữu Chỉnh bị giết. 

(4). Bao giờ trúc mọc qua sông, 

Mặt trời sẽ lại đỏ hồng non Tây. 

Chưa rõ là gì. 

(5). .Ðầu cha lộn xuống thân con, 

Mười bốn năm tròn hết số thì thôi. 

Nói về nhà Tây Sơn vì vua Quang Trung , chữ Quang có ba nét trên đầu光 nhưng đến con là Cảnh Thịnh, chữ Cảnh景 có ba nét giống đầu chữ Quang mà lại nằm dưới. Nhà Tây Sơn tồn tại trong 14 năm kể từ 1788 là năm Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế đến năm 1802 nhà Tây Sơn bị 

diệt vong, Nguyễn Ánh lên ngôi. Nếu kể từ năm tân mão (1771), Tây Sơn khởi nghĩa cho đến1801 thì 31 năm. 

(6).Phụ nguyên chính thống hẳn hoi, Tin dê lại phải mắc mồi đàn dê. Nguyễn Ánh tin vào Pháp ( người Tây dương, dương là bể, dương cũng đồng âm với dương là dê , dê chỉ người Pháp) cho nên sau mất nước vào tay Pháp. 

(7). Dục lòng chinh chích u mê, 

Thập trên tứ dưới nhất đề chữ tâm. 

Ðể loài bạch quỷ Nam xâm, 

Làm cho trăm họ khổ trầm lưu ly. 

Ngai vàng gặp buổi khuynh nguy. 

Gia đình một ở ba đi dần dần. 

Nói vua Tự Đức 嗣德 ( thập trên tứ dưới nhất đè chữ tâm là chữ 德 chỉ vua Tự Đức) và sau đó Dục tông (Dục Đức 育德) để cho Pháp ( bạch quỷ) xâm chiếm Việt Nam. Sự thật thì ta yếu địch mạnh phải thua mặc dù vua quan đã hết sức chiến đấu. Gia đình một ở ba đi dần dần là nói việc sau khi vua Tự Đức băng, ba vị vua nói tiếp bị phế và bị giết là Dực Đức, Hiệp Hòa, và Kiến Phúc . Vua Hàm Nghi lên ngôi sau chống Pháp bị đày. 

(8). Câu 47-54 

Kìa kìa gió thổi lá rung cây, 

Rung Bắc rung Nam Ðông tới Tây. 

. . . . . . . . . . 

Một ngựa một yên ai sùng bái ? 

Nhắn con nhà Vĩnh bảo cho hay. 

Nói việc Nguyễn Thái Học khởi nghĩa và VNQĐ bị tàn sát. 

(9).Tiền ma bạc quỷ trao tay, 

Ðồ, Môn, Nghệ, Thái dẫy đầy can qua.. 

Cộng sản nổi dậy năm 1930 tại Nghệ An ( Sô Viết Nghệ Tĩnh) 

(10).Giữa năm hai bảy mười ba, 

Lửa đâu mà đốt tám gà trên mây. 

Đầu năm 1934, âm lịch có hai tháng bảy thành ra có 13 tháng, Toàn quyền Pasquier ( Bát Kê 

:Tám Gà) bị cháy máy bay mà chết. 

(11).” Ô hô thế sự tự bình bồng, 

Nam Bắc hà thời thiết lộ thông. 

Hồ ẩn sơn trung mao tận bạch, 

Kình cư hải ngoại huyết lưu hồng. 

Kê minh ngọc thụ thiên khuynh Bắc, 

Ngưu xuất Lam điền nhật chính Ðông. 

Nhược đãi ưng lai sư tử thượng, 

Tứ phương thiên hạ thái bình phong . 

Bao giờ đường sắt được thông thương? 

Sau 1945, cộng sản phá cầu đường, thiết lộ bị phá hủy. Sau 1954, miền Nam khôi phục xe lửa trong Nam. Mãi đến sau 1975, đường săt mới thông suốt. Lúc này thì Hồ Chí Minh (1890 – 1969) đã chết mà Mao Trạch Đông (1893 – 1976 ) cũng không còn (Hồ ẩn sơn trung mao tận bạch).Lúc này cũng xảy ra cuộc hải chiến ở Trường Sa, Hoàng Sa giữa quân Trung Cộng và VNCH (Kình cư hải ngoại huyết lưu hồng). Hoặc sắp tới có hải chiến tại biển Đông? Và Mỹ Trung Cộng sẽ đánh nhau ( Ưng lai sư tử thượng: Ưng là Mỹ, Sư tử: Trung Quốc), lúc đó Việt Nam và thế giới mới hòa bình. 

Nhược đãi ưng lai sư tử thượng, 

Tứ phương thiên hạ thái bình phong . 

(12).Hoành sơn nhất đái, 

Vạn đại dung thân. 

Ðến thời thiên hạ vô quân, 

Làm vua chẳng dễ, làm dân chẳng lành 

Gà kêu cho khỉ dậy nhanh, 

Phụ nguyên số đã rành rành cáo chung. 

Hoành sơn nhất đái nói về họ Nguyễn xưng vương xưng đế nhưng đến thời cộng sản ( vô quân) thì họ Nguyễn cáo chung. Thậy vậy, năm ất dậu (1945), vua Bảo Đại thoái vị. 

BẢN V : TRỊNH VĂN THANH 1966 

1- Thanh nhàn vô sự là tiên 

Năm hồ phong nguyệt ruổi thuyền buông chơi 

Cơ tạo hoá 

Phép đổi dời 

Đầu non mây khói tỏa 

Mặt nước cánh buồm trôi 

Hươu Tần mặc kệ ai xua đuổi 

Lầu Hán trăng lên ngẫm mệnh trời 

Tuổi già thua kém bạn 

Văn chương gửi lại đời 

Dở hay nên tự lòng người cả 

Nghiên bút soi hoa chép mấy lời 

Bí truyền cho con cháu 

Dành hậu thế xem chơi. 

SẤM KÝ 

15- Nước Nam từ họ Hồng Bàng 

Biển dâu cuộc thế, giang sơn đổi dời 

Từ Đinh, Lê, Lý, Trần thuở trước 

Đã bao lần ngôi nước đổi thay 

Núi sông thiên định đặt bày 

Đồ thư một quyển xem nay mới rành 

21- Hoà đao mộc lạc, 

Thập bát tử thành. 

Đông A xuất nhập 

Dị mộc tái sinh. 

25- Chấn cung xuất nhật 

Đoài cung vẫn tinh. 

Phụ nguyên trì thống, 

Phế đế vi đinh. 

29- Thập niên dư chiến, 

Thiên hạ cửu bình. 

Lời thần trước đã ứng linh, 

Hậu lai phải đoán cho minh mới tường. 

33- Hoà đao mộc hồi dương sống lại 

Bắc Nam thời thế đại nhiễu nhương. 

Hà thời biện lại vi vương, 

Thử thời Bắc tận Nam trường xuất bôn. 

37- Lê tồn, Trịnh tại, 

Lê bại, Trịnh vong. 

Bao giờ ngựa đá sang sông, 

Thì dân Vĩnh Lại quận công cả làng. 

Hà thời thạch mã độ giang. 

Thử thời Vĩnh Lại nghênh ngang công hầu. 

43- Chim bằng cất cánh về đâu? 

Chết tại trên đầu hai chữ quận công. 

Bao giờ trúc mọc qua sông, 

Mặt trời sẽ lại đỏ hồng non Tây. 

47- Đoài cung một sớm đổi thay, 

Chấn cung sao cũng sa ngay chẳng còn. 

Đầu cha lộn xuống chân con, 

Mười bốn năm tròn hết số thời thôi. 

51- Phụ nguyên chính thống hẳn hoi, 

Tin dê lại phải mắc mồi đàn dê. 

Dục lòng chim chích u mê, 

Thập trên tứ dưới nhất đè chữ tâm. 

55- Để loại quỷ bạch Nam xâm, 

Làm cho trăm họ khổ trầm lưu ly 

Ngai vàng gặp buổi khuynh nguy 

Gia đình một ở ba đi dần dần. 

Cho hay những gã công hầu, 

Giầu sang biết gửi nơi đâu chuyến này. 

61- Kìa kìa gió thổi lá rung cây 

Rung Bắc, rung Nam, Đông tới Tây 

Tan tác kiến kiều an đất nước 

Xác xơ cổ thụ sạch am mây. 

65- Lâm giang nổi sóng mù thao cát, 

Hưng địa tràn dâng hóa nước đầy. 

Một ngựa một yên ai sùng bái? 

Nhắn con nhà vĩnh bảo cho hay. 

69- Tiền ma bạc quỷ trao tay 

Đồ, Môn, Nghệ, Thái dẫy đầy can qua, 

Giữa năm hai bẩy mười ba, 

Lửa đâu mà đốt tám gà trên mây. 

73- Rồng nằm bể cạn dễ ai hay, 

Rắn mới hai đầu khó chịu thay, 

Ngựa đã gác yên không người cưỡi 

Dê không ăn lộc ngoảnh về Tây. 

77- Khỉ nọ ôm con ngồi khóc mếu 

Gà kia vỗ cánh chập chùng bay 

Chó nọ vẫy đuôi mừng thánh chúa 

Ăn no ủn ỉn lợn kêu ngày. 

81- Nói cho hay khảm cung ong dậy, 

Chí anh hùng biết đấy mới ngoan. 

Chữ rằng lục, thất nguyệt gian 

Ai mà giữ được mới nên anh tài. 

85- Ra tay điều độ hộ mai 

Bấy giờ mới rõ là người an dân 

Lọ là phải nhọc kéo quân, 

Thấy nhân ai chẳng mến nhân tìm về. 

89- Phá điền than đến đàn dê 

Hễ mà chuột rúc thì dê về chuồng 

Dê đi dê lại tuồn luồn 

Đàn đi nó cũng một môn phù trì 

93- Thương những kẻ nam nhi chí cả 

Chớ vội sang tất tả chạy rong 

Học cho biết chữ cát hung 

Biết phương hướng đứng chớ đừng lầm chi 

Hễ trời sinh xuống phải thì 

Bất kỳ nhi ngộ tưởng gì đợi mong. 

99- Kìa những kẻ vội lòng phú quý 

Xem trong mình một tí đều không 

Ví dù có gặp ngư ông 

Lưới dăng đâu dễ nên công mà hòng. 

103- Khuyên những đấng thời trung quân tử 

Lòng trung nghi nên giữ cho mình 

Âm dương cơ ngẫu hộ sinh 

Thái Nhâm, Thái Ất trong mình cho hay. 

Chớ vật vờ quen loài ong kiến 

Hư vô bàn miệng tiếng nói không. 

109- Ô hô thế sự tự bình bồng 

Nam Bắc hà thời thiết lộ thông 

Hồ ẩn sơn trung mao tận bạch 

Kình ngư hải ngoại huyết lưu hồng. 

113- Kê minh ngọc thụ thiên khuynh bắc 

Ngưu xuất lam điền nhật chính đông 

Nhược đãi ưng lai sư tử thượng 

Tứ phương thiên hạ thái bình phong. 

117- Ngỡ may gặp hội mây rồng 

Công danh rạng rỡ chép trong vân đài 

Nước Nam thường có thánh tài 

Sơn hà đặt vững ai hay tỏ tường? 

121- So mấy lề để tàng kim quỹ 

Kể sau này ngu bỉ được coi 

Đôi phen đất lở, cát bồi 

Đó đây ong kiến, dậy trời quỷ ma 

125- Ba con đổi lấy một cha 

Làm cho thiên hạ xót xa vì tiền 

Mão Thìn Tí Ngọ bất yên 

Đợi tam tứ ngũ lai niên cùng gần. 

129- Hoành Sơn nhất đái 

Vạn đại dung thân 

Đến thời thiên hạ vô quân 

Làm vua chẳng dễ, làm dân chẳng lành. 

133- Gà kêu cho khỉ dậy nhanh 

Phụ nguyên số đã rành rành cáo chung 

Thiên sinh hữu nhất anh hùng 

Cứu dân độ thế trừ hung diệt tà. 

137- Thái Nguyên cận Bắc đường xa 

Ai mà tìm thấy mới là thần minh 

Uy nghi dung mạo khác hình 

Thác cư một góc kim tinh non đoài 

141- Cùng nhau khuya sớm chăn nuôi 

Chờ cơ mới sẽ ra đời cứu dân 

Binh thư mấy quyển kinh luân 

Thiên văn địa lý, nhân dân phép màu 

145- Xem ý trời ngõ hầu khải thánh 

Dốc sinh ra điều đỉnh hộ mai 

Song thiên nhật nguyệt sáng soi 

Thánh nhân chẳng biết thì coi như tường 

149- Thông minh kim cổ khác thường 

Thuấn Nghiêu là trí, Cao Quang là tài 

Đấng hiên ngang nào ai biết trước 

Tài lược thao uyên bác vũ văn 

Ai còn khoe trí khoe năng 

Cấm kia bắt nọ hung hăng với người. 

155- Chưa từng thấy nay đời sự lạ 

Chốc lại mòng gá vạ cho dân 

Muốn bình sao chẳng lấy nhân 

Muốn yên sao lại bắt dân ghê mình? 

159- Đã ngu dại Hoàn, Linh đời Hán 

Lại đua nhau quần thán đồ lê 

Chức này quyền nọ say mê 

Làm cho thiên hạ khôn bề tựa nương 

Kẻ thì phải thuở hung hoang 

Kẻ thì bận của bổng toan, khốn mình 

165- Cửu cửu càn khôn dĩ định 

Thanh minh thời tiết hoa tàn 

Trực đáo dương đầu mã vĩ 

Hồ binh bát vạn nhập Tràng An 

169- Nực cười những kẻ bàng quang 

Cờ tam lại muốn toan đường chống xe 

Lại còn áo mũ xun xoe 

Còn ra xe ngựa màu mè khoe khoang. 

173- Ghê thay thau lẫn với vàng 

Vàng kia thử lửa càng cao giá vàng 

Thánh ra tuyết tán mây tan 

Bây giờ mới sáng rõ ràng nơi nơi. 

177- Can qua, việc nước bời bời 

Trên thuận ý trời, dưới đẹp lòng dân 

Oai phong khấp quỷ kinh thần 

Nhân nghĩa xa gần bách tính ngợi ca 

181- Rừng xanh, núi đỏ bao la 

Đông tàn, Tây bại sang gà mới yên 

Sửu Dần thiên hạ đảo điên 

Ngày nay thiên số vận niên rành rành. 

185- Long vĩ xà đầu khởi chiến tranh 

Can qua xứ xứ khổ đao binh 

Mã đề dương cước anh hùng tận 

Thân dậu niên lai kiến thái bình 

189- Sự đời tính đã phân minh 

Thanh nhàn mới kể chyện mình trước sau 

Đầu thu gà gáy xôn xao 

Mặt trăng xưa sáng tỏ vào Thăng Long. 

193- Chó kêu ầm ỉ mùa đông 

Cha con Nguyễn lại bế bồng nhau đi 

Lợn kêu tình thế lâm nguy 

Quỷ vương chết giữa đường đi trên giời 

197- Chuột sa chỉnh gạo nằm chơi 

Trâu cày ngốc lại chào đời bước ra 

Hùm gầm khắp nẽo gần xa 

Mèo kêu rợn tiếng, quỷ ma tơi bời. 

201- Rồng bay năm vẻ sáng ngời 

Rắn qua sửa soạn hết đời sa tăng 

Ngựa hồng quỷ mới nhăn răng 

Cha con dòng họ thầy tăng hết thời 

205- Chín con rồng lộn khắp nơi 

Nhện giăng lưới gạch dại thời mắc mưu 

Lời truyền để lại bấy nhiêu 

Phương đoài giặc đã đến chiều bại vong 

Hậu sinh thuộc lấy làm lòng 

Đến khi ngộ biến đường trong giữ mình. 

211- Đầu can Võ tướng ra binh 

Ắt là trăm họ thái bình âu ca 

Thần Kinh Thái Ất suy ra 

Để dành con cháu đem ra nghiệm bàn 

215- Ngày thường xem thấy quyển vàng 

Của riêng bảo ngọc để tàng xem chơi 

Bởi Thái Ất thấy lạ đời 

Ấy thuở sấm trời vô giá thập phân 

219- Kể từ đời Lạc Long Quân 

Đắp đổi xoay vần đến lục thất gian 

Mỗi đời có một tôi ngoan 

Giúp chung nhà nước dân an thái bình 

223- Phú quý hồng trần mộng 

Bần cùng bạch phát sinh 

Hoa thôn đa khuyển phệ 

Mục giã giục nhân canh 

Bắc hữu Kim thành tráng 

Nam hữu Ngọc bích thành 

Phân phân tùng bách khởi 

Nhiễu nhiễu xuất đông chinh 

Bảo giang thiên tử xuất 

Bất chiến tự nhiên thành 

233- Rồi ra mới biết thánh minh 

Mừng đời được lúc hiển vinh reo hò 

Nhị Hà một dải quanh co 

Chính thực chốn ấy đế đô hoàng bào 

Khắp hoà thiên hạ nao nao 

Cá gặp mưa rào có thích cùng chăng? 

239- Nói đến độ thầy tăng mở nước 

Đám quỷ kia xuôi ngược đến đâu 

Bấy lâu những cậy phép màu 

Bây giờ phép ấy để lâu không hào 

243- Cũng có kẻ non trèo biển lội 

Lánh mình vào ở nội Ngô Tề 

Có thầy Nhân Thập đi về 

Tả hữu phù trì, cây cỏ thành binh 

247- Những người phụ giúp thánh minh 

Quân tiên xướng nghĩa chẳng tàn hại ai 

Phùng thời nay hội thái lai 

Can qua chiến trận để người thưởng công 

251- Trẻ già được biết sự lòng 

Ghi làm một bản để hòng giở xem 

Đời này những thánh cùng tiên 

Sinh những người hiền trị nước an dân 

255- Này những lúc thánh nhân chưa lại 

Chó còn nằm đầu khải cuối thu 

Khuyên ai sớm biết khuông phù 

Giúp cho thiên hạ Đường, Ngu ngỏ hầu. 

259- Cơ tạo hoá phép mầu khôn tỏ, 

Cuộc tàn rồi mới tỏ thấp cao. 

Thấy sấm từ đây chép vào 

Một mảy tơ hào chẳng dám sai ngoa. 

Trịnh Văn Thanh.Thành ngữ, điển tích, danh nhân từ điển” (tập 2) – Sài Gòn – 1966 

BẢN VI : MINH ĐIỀN 1948 

LỜI NÓI ĐẦU 

Vì sao có quyển sấm nầy ra đời ? – Không dám vọng ngữ , quyển sấm nầy cần phải ra đời vì nó quý báu bằng tất cả kho tàng của một nước Đại Việt và hơn nữa, đã đến giai đoạn cần thiết của thời cuộc hiện tại mà lời sấm đã ghi đúng đắn từng li từng tí mỗi một cuộc biến cố xảy ra trong nước. 

Bắt đầu từ Cổ Am bị tàn phá cho đến ngày lịch sử cách mạng tháng 8, kế đến giai đoạn Hoàng Đế Bảo Đại về nước, mỗi mỗi đều nhốt tất cả trong 487 câu thơ mà Đức Trạng Nguyễn Bỉnh Khiêm, với một bầu tâm sự đầy nhiệt huyết nhả ngọc phun châu cho vạn cổ anh hùng suy nghiệm. 

Hởi các chí sĩ anh hùng trong thiên hạ ! Chớ nên quá ư căn cứ vào khoa học mà chê những truyện sấm giảng là hoang đường, vì có những sấm giảng và sấm giảng.Hoang đường là lời nói vu vơ, ảo mộng không biết bao giờ xuất hiện như lời đã nói. Còn quyển sấm nầy viết từ 400 năm nay mà mỗi mỗi đều ứng nghiệm ngoài đời thực tế cho đến những cái tên riêng của những người chủ trương trong mấy phong trào quá khứ, hiện tại và vị lai cũng đều ứng nghiệm ghi rõ . 

Nó là môn khoa học huyền bí vì Trạng chuyên môn lý số nhờ ở bộ ” Thái Ất Thần Kinh ” mà ghi chép ra chứ nó đâu phải ngất ngưởng như bóng với đồng. Nếu không phải khoa học, sao cụ lại được tặng câu ” Annam lý học hữu học Trình truyền ” của Tàu là một nước bao giờ cũng tự hào rằng mình cao hơn hết về khoa lý số. 

TỰU TRUNG : 

Cũng vì lòng từ bi, bác ái mà đức Trạng có quyển sấm nầy ra cốt để cho các vị trượng phu anh hùng xem lấy mà tránh cái nạn cốt nhục tương tàn. 

Cũng vì lòng yêu nước thiết tha mà Đức Trạng có quyển sấm nầy ra là cốt để cho trong tôn giáo, ngoài xã hội xem lấy biết nẻo tôn phò ” lòng trung nghì ai nhớ cho tinh ” và cũng vì lòng hiếu kỳ mà soạn giả khởi đọc quyển sấm nầy hồi 1930 sau cuộc biến động Cổ Am do Quốc Học Tùng San xuất bản. Soạn giả cũng không nệ hà tài hèn hiến cho bạn đọc những đoạn dịch chánh bản và phụ trương mong rằng thích đúng trong muôn một. 

Viết ở Sài-Thành mùa đông năm Mậu Tí 1948. 

Cư Sĩ MINH ĐIỀN 

PHẦN THỨ NHẤT 

Dục thức thánh nhân xứ 

Đa xuất ứng Bảo giang 

Dục thức thánh nhân hương 

Thủy lam bảo trung tàng 

Dục thức thánh nhân tính 

Mộc hạ liên đinh khẩu 

Dục thức thánh nhân diện 

Tu tẩm trương cú kiến 

Giang nam nhị thủy huyện 

Tại sơn vô hổ lang 

Thất thập nhị hiền tướng 

Phụ tá thánh quân vương 

Phá điền thiên tử xuất 

Bất chiến tự nhiên thành. 

……………………. 

……………………. 

Tư tâm dục thức thánh nhân diện 

Lưỡng biên bàn ngạt tùy nhất khối 

Thủ túc chánh vương tam lương tự. 

PHẦN THỨ HAI 

Cuộc đời ai dễ biết đâu 

Yêu tinh gian trá bóp hầu thần tiên 

Quan làng ỷ thế ỷ quyền 

Dân khôn giả dại mới yên phận mình 

Mặc ai chia rẽ thị khinh 

Việc làng việc nước làm thinh chớ bàn 

Ta tin ta mới đặng an 

Luận bàn bè bạn chỉ đàng cho nhau 

Việc người thì mặc người âu 

Nghiêng tai giả điếc lắc đầu làm ngơ 

Muốn yên mồn lặng như tờ 

Luận bàn việc nước thì khô xác hình 

Bởi đời quốc thể bù nhìn 

Quan làng tàn bạo sanh linh tơi bời 

Lương dân than khổ đòi nơi 

Quốc hồn mờ ám hởi ôi thế quyền 

Nước nhà nghiêng ngửa ngửa nghiêng 

Tham quan hại nước lợi riêng cho mình 

Biết chi là ám với minh 

Sớm ưa trưa ghét dân tình đời ni 

Kim tiền quyền thế tương tri 

Không quyền không thế người khi ngu đần 

Chớ hà hiếp nhớ siêng cần 

Đến nơi Tiên Phật Thánh Thần mới an 

Nghèo nàn bổng chốc giàu sang 

Đứa ngu đội bạc ra đường dại khôn 

Bởi đời toàn lũ vô hồn 

Khinh khi nhân nghĩa trọng tôn bạc tiền 

Dốt ngu đội lốt Thánh Hiền 

Mở miệng thì rặc đồ điên một dòng 

Chừng nào cây sắt trổ bông 

Đường đen như mực Lạc Hồng tai phi 

Trung thần ái quốc dễ khi 

Phản thần mãi quốc nên ghi để đời 

Thức thời quốc sử bỏ rơi 

Ngay không nhầm lúc dĩ hơi hại mình 

Vô quân vô tướng vô binh 

Trung không cùng chúa cúng kinh ích gì 

Chừng nào lú mọc trên chì 

Voi đi trên giấy đến kỳ Đông Chu 

Trí thời giả điếc giả ngu 

Khôn thời giả dại mà tu lấy mình 

Cầm quyền toàn lủ yêu tinh 

Quan nhiều Mảng Tháo cùng sinh hại đời 

Mua quan bán tước lấy lời 

Hại dân hại nước coi trời như không 

Bì trung cốt nịnh rặc ròng 

Kết phe kết đảng giết giòng phải nguy 

Nồi da xáo thịt ngộ thay 

Miễn mình béo bở mặc ai ốm gầy 

Cáo kia mượn thế hại cầy 

Mẹ cha ưa nịnh ghét bầy con ngu 

Động tâm Thượng Đế dạy ru 

Xuống nhiều tai họa xuân thu sửa lần 

Gió sầu mưa thảm cõi trần 

Thiên luân địa chấn quân thần nó xem 

Canh tân sực nức mùi hèm 

Mhâm quý bằng lặng ngoại binh đem vào 

Giáp thời thấy rõ binh đao 

Ất niên chiến họa xâm vào tràn lan 

Thiên tai chiến sự đa đoan 

Quốc gia nghiêng ngửa tham quan hại đời 

Phản thần bán nước khi trời 

Gọi rằng trung trực hởi ôi thế quyền 

Nhứt hữu liên sơn nhứt hữu bình 

Tam giang khí địa nhụ giang kinh 

Tu châu tai lạc thế châu khổ 

Ngu lại hườn chung khổ hại mình

Xác dân xung tận cung đình 

Thiên oai chấn nổ luật hình ban ra 

Mười phần mất bảy còn ba 

Mất hai còn một mới ra thái bình 

Trục kia chọi với đồng minh 

Hai sông khô cạn nhựt tinh tỏ ngời 

Ra oai đánh dẹp mọi nơi 

Năm châu bốn bể thây phơi chập chùng 

Mùa xuân gió bấc lạnh lùng 

Cua kình trở gọng về cùng lũ dê 

Cuộc đời như thể trò hề 

Nực cười lũ chó còn mê lợi quyền 

Sình ương khó nướng xào chiên 

Quốc gia nghiêng ngửa đảo điên bốn bề 

Ra đi thì khó nỗi về 

Xe kia hết bánh thả rề sông trôi 

Chừng nào Chợ Lớn hết vôi 

Bề Đông cá đặt cuộc đời lao đao 

Lò rèn thiếu thép rèn dao 

Hết đồng đúc đỉnh hết thau bán nồi 

Chợ đen vốn một lời mười 

Gạo châu củi quế lời người than van 

Vải bô giá sánh bằng vàng 

Kẻ đói người rách lan tràn chợ quê 

Tiết trời đánh đổ bông huê 

Nhân dân phải chịu thảm thê họa sầu 

Theo Âu nên phải lo âu 

Mấy ai hiểu nghĩa Bá Di-Thúc Tề 

Khỉ đàn vừa gặp lũ dê 

Bắc trung phải chịu thảm thê họa đầu 

Đại bàng xung phá đài lầu 

Ngạc ngư phóng toát thuyền cầu tan hoang 

Rồi Nam cũng chịu lầm than 

Phương đông ba tỉnh phải mang họa sầu 

Trớ trêu cảnh sắp nhiệm mầu 

Phồn hoa đô hội thảm sầu đớn đau 

Cuộc đời gẫm thiệt cơ cầu 

Trung thua quyền nịnh tiên hầu quỉ ma 

Khỉ đàn gặp cặp mảng xà 

Trăng tròn thiếu một thì ta xuống hầm 

Yêu đương cũng phải lạc lầm 

Sáu nơi khói lữa sấm gầm Sài môn 

Nghèo nàn không có quách chôn 

Gian tham quyền thế biết khôn lánh rồi 

Nhưng mà họa có đâu thôi 

Bồng con bế cái nổi trôi đầy đàng 

Đến hồi quốc vận lâm nàn 

Chi tiêu ăn mặc cường quan độc quyền 

Càng ngày càng đảo càng điên 

Dân ta như thể đàn chiên đánh vồn 

Ô hô giống khéo giống khôn 

Vay thời phải trả xác hồn lìa xa 

Thịt rơi xương nát máu sa 

Thầy tăng chẳng chịu ở nhà phù tang 

Sưu cao thuế nặng ta mang 

Đàng xa mới biết xa đàng nặng cân 

Thân dậu lánh việc nương thân 

Miên thành Sài trấn đến gần bỏ thây 

Khỉ bầy bị một gà khi 

Cuộc đời như vậy tham chi mà bòn 

Gà mừng gặp lúa túc con 

Miễn con no dạ mất còn kể chi 

Cái năm chiến họa loạn ly 

Mưa to gió họa hại gì tham quan 

Nhơn dân khốn khổ đa đoan 

Mọi điều khốn khổ lại càng bằng hai 

Tu hành hiền hậu chết hoài 

Sai ngoa gian trá sống dai chật đàng 

Cơ trời định vậy chớ than 

Tương vong yêu nghiệt hành tàng đấy ư ! 

Đầu xuân gà gáy hăm tư 

Thầy tăng đến hạn họa trư tuyệt kỳ 

Thiên cơ máy tạo huyền vi 

Tuần hườn máy tạo ai thì có hay 

Nực cười cho lủ vô tài 

Tôi tôi chúa chúa hôm mai Sở Tần 

Xuân phân cho đến thu phân 

Quốc gia điên đảo thần dân rối nuồi 

Buồn buồn tủi tủi vui vui 

Tiếng thì để tiếng muốn lui lắm lần 

Rồi đây bày tỏ trung cang 

Trời cho Tiên Phật xuống trần trị yêu 

Văn minh cơ khí đủ điều 

Cọp đồng gấu sắt phi phiêu thủy hành 

Phong luân họa giáng lôi oanh 

Kết phe lập đảng tranh giành thế ni 

Năm châu nổi sóng một khi 

Chuồn bay khói tỏa tử thi như bèo 

Mưa dầu nắng lửa sấm reo 

Hai loài xâu xé họa gieo dân lành 

Đảng dân đại bại tan tành 

Cầu cùng đảng Cộng ra tranh chiến cùng 

Tu binh mãi mã chiêu hùng 

Núp lưng đảng cộng trung hưng nước nhà 

Rồi sau sanh sự bất hòa 

Lại cùng đảng cộng can qua chiến trường 

Non cao bể cả đôi đường 

Phân ranh biên giới tỏ tường mới an 

…. 

Đảng dân đại bại tan tành 

Cầu cùng đảng Cộng ra tranh chiến cùng 

Tu binh mãi mã chiêu hùng 

Núp lưng đảng cộng trung hưng nước nhà 

Rồi sau sanh sự bất hòa 

Lại cùng đảng cộng can qua chiến trường 

Non cao bể cả đôi đường 

Phân ranh biên giới tỏ tường mới an 

Vầng hồng rọi khắp bốn phang 

Tây phang cuốn gió tìm đàng đào vong 

Bập bồng Tần quốc bập bồng 

Là nơi chiến địa huyết hồng tràn lan 

Hải hồ rửa máu nghỉ an 

Tiền Âu hậu Á Thiên Hoàng định thu 

Thân gà dạ khỉ đấy chừ 

Thì là ngọn lửa mới thu dịu lần 

Kỳ phang thay đổi cuộc trần 

Chó kia gặp chủ nó cần sủa tru 

Quân minh dân sự ôn nhu 

Heo kia thong thả ngao du đầy đàng 

Chuột mừng gặp cảnh bình an 

Trâu kia thong thà nghêng ngang đồn điền 

Cọp rày làm chúa lâm điền 

CHÓ kia GẶP CHỦ nó cần sủa tru 

UÂN MINH dân sự ôn nhu 

HEO kia THONG THẢ ngao du đầy đàng 

CHUỘT mừng gặp cảnh BÌNH AN 

TRÂU kia THONG THẢ nghênh ngang đồn điền 

CỌP rày LÀM CHÚA lâm điền 

QUÂN THẦN CỘNG LẠC MIÊN MIÊN CỬU TRƯỜNG. 

TRẦN CÔNG nãi thị phúc tâm 

GIANG HỒ SỬ SĨ đào tiềm XUẤT DU 

Tướng thần hệ xuất Y CHU 

Thứ ky PHỤC KIẾN ĐƯỜNG NGU thi thành 

Hiệu xưng THIÊN HẠ THÁI BÌNH 

487.ĐÔNG TÂY VÔ SỰ NAM THÀNH QUỐC GIA. 

Thiên cơ máy tạo huyền vi 

Tuần hườn máy tạo ai thì có hay 

Nực cười cho lủ vô tài 

Tôi tôi chúa chúa hôm mai Sở Tần 

Xuân phân cho đến thu phân 

Quốc gia điên đảo thần dân rối nuồi 

KHẢO DỊ 

Ngày nay bản Minh Điền có khác vài điểm . 

1. Một độc giả cho biết phần I và II của bản này là ở phần Phụ trương của Minh Điền. 

Phần I . 

Dục thức Thánh nhân xứ 

Đa xuất ứng Bảo Giang, …….. 

Phần 2: 

Cuộc đời ai dễ biết dâu, 

Yêu tinh gian trá bóp hầu thần tiên, 

Quan làng ỷ thế ỷ quyền, 

Dân khôn giã dại mới yên phận mình, 

Măc ai chia rẽ thị khinh, 

Việc làng việc nước làm thinh chớ bàn, 

Ta tinh ta mới dặng an, 

Luận bạn bè bạn chỉ đàng cho nhau, 

Việc người thì mặc người âu, 

Nghiêng tai giả điếc lắc đầu làm ngơ 

Muốn yên mồm lặng như tờ, 

Luận bàn việc nước thì khô xác hình . . . 

Ông bạn cũng cho biết bản Minh Điền cũng tam sao thất bản, tôi không rõ là do chép tay hoặc in đi in lại mà ra thế! 

Các bản đều có câu kết giống nhau: 

Hiệu xưng THIÊN HẠ THÁI BÌNH 

ĐÔNG TÂY VÔ SỰ NAM THÀNH QUỐC GIA. 

Theo Phạm Đăng Quế, bản Minh Điền có 487 câu, chỉ có 22 câu giống bản Mai Lĩnh từ câu 374 đến 431, còn lại là khác hoàn toàn. Ông đã trích 50 câu đầu và 30 câu cuối của Mai Lĩnh thì thấy 80 câu này hai bản giống nhau. Tôi chỉ có bản sao của Minh Điền nhưng không có bản chính nên không rõ sự thực như thế nào. 

BẢN NÔM NGUYỄN VĂN SÂM – SƠN TRUNG PHIÊN ÂM 

1. Nước Nam thường có thánh tài 

Sơn hà vững đặt mấy ai rõ ràng 

Kia Nhị thủy nọ Đảo sơn 

Bãi ngọc đất nổi âu vàng trời cho 

5. Học cách vật mới dò tới chốn 

Chép ghi làm một bản xem chơi 

Muôn việc cũng bởi tại trời 

Suy thông mới biết sự đời nhường bao 

Khéo chẳng sai tơ hào cũng vậy 

10. Truyền hậu thế ai nấy xem cho 

Những lời nghiêm ngặt khôn lo 

Ai mà biết được trượng phu nên người. 

Nay xem chữ một nghĩa mười 

Nói xuôi cũng được ngược thời cũng nên 

15. Kể từ Lạc Long Quân dựng nước 

Sang Hùng Vương được 18 đời 

Tiên Hoàng ngày trước mở ngôi 

Cờ lau lập trận thay trời trị dân 

Mão được 12 dư xuân 

20. Lê Hành (1) kế vị xa gần âu ca. 

Truyền đã được mười ba năm lẻ 

Đến Ngọa triều nào kể tài năng 

Ngôi trời truyền đến Lý nay 

Long thành bát diệp đến ngày dực phân 

25. Chiều Hoàng là ả nữ quân 

Mê về nhan sắc trao Trần thái tôn 

Mười hai đời một lòng nhân hậu.(2) 

Trăm bảy mươi in dấu thất niên 

Đông A chốn ấy còn bền 

30. Quý Ly tiếm thiết thay quyền đã cam. 

Thái ngu được mười bốn năm 

Hậu thập nhị để lại trăm đố hồi 

Suy ra mới biết sự trời 

Lam Sơn khởi nghĩa là đời Lê gia 

35. Mười đời ngồi ngự ngai vàng 

Lại phải Mạc thị thiêu tàn kinh sư. 

Xưa làm lực sỹ đô du 

Trời cho nên trị làm vua một đời. 

Sáu mươi năm bất tái hồi 

40. Tống Sơn chốn ấy có đời Thạch công (3) 

Định mưu phù lập Trang Tôn 

Phù Lê diệt Mạc anh hùng ai đương 

Lại bàn bỉnh chính Sóc Sơn 

Trịnh Vương toan chiếm ngai vàng Lê gia 

Tây Sơn sùng sục kéo ra 

46. Nghiệm xem thế tục gọi là phương ngôn. (4) 

Bài thơ số I 

Thơ rằng: 

Lê tồn Trịnh tại, Lê bại Trịnh vong. 

Đầu cha chắp lấy đầu con 

Mười bốn năm tròn hết số thì thôi. 

Kẻ sau này ngu Trịnh được lâu 

Bài thơ số II 

Lại có thơ rằng: 

Cha nhỏ đầu con lại nhỏ chân 

Nào ai có biết nguỵ quân cầm quyền 

Phụ nguyên chính thống hẳn hoi 

Yêu dê lại phải theo đòi đàn dê 

Nọ nào ngang dọc trong (5) huê 

Mà cho thiên hạ khôn bề làm ăn 

Chó mừng chủ, gà cũng cục tác 

Lợn ăn no tha rác, chuột chơi. 

Bài thơ số III 

Ngạn lại có câu rằng: 

Gà bỏ con kêu cục tác 

Chó vẩy đuôi mừng thánh chúa 

Lợn ăn no ủn ỉn nằm 

Mới kể là đời thịnh thế 

Mà thiên hạ sao nỡ sẻ làm hai 

Bởi Tần Vương u mê chẳng biết 

Rồi phen này dê lại giết dê 

Tới khi thực tận binh bì 

Âm binh ở giữa ai thì biết sao! 

Trời cho ta giơ dao giết quỷ 

Khắp dưới trời bằng quỷ khư khư 

Ai từng cứu con thơ sa giếng 

Giốc một lòng chinh chiến đua nhau 

Muôn dân chịu thuở âu sầu 

Kể dư dôi ngũ mới hầu khoan cho 

Chốn đông nam là nơi khổ ải 

Lánh cho xa kẻo phải đao binh 

Bắc kinh mới thực đế kinh, 

Giấu thân chưa dễ dấu danh được nào 

Vả mình là đấng anh hào 

Đánh làm sao được ước ao đêm ngày 

Bò men lên núi Vu Sơn 

Thừa cơ mới nổi một cơn phục thù 

Ấy những quân phụ thù thui thủi 

Lòng trời xui ai lại biết đâu… 

Bài thơ số IV 

Có thơ rằng: 

Dần Mão chư dương giai vị cập 

Lai chiêu lục thất xuất minh quân 

Hồng Lam ngũ bách niên thiên hạ 

Hưng tộ diện trường ức vạn xuân. 

Bài thơ số V 

Có thơ rằng: 

Hầu đáo kê lai khởi chiến qua 

Thuỳ tri thiên hạ chuyển như sa 

Anh hùng mai thảo mã 

Tướng suý tận tiêu ma 

Phá điền thiên tử xuất 

Tràng vỹ tảo sơn hà 

Gà kia bên tường khuya sớm gáy 

Chẳng yêu ra áy náy bất bình. 

Bài thơ số VI 

Có thơ rằng: 

Một đám mây xanh đứng giữa trời 

Ba thằng nho nhỏ đánh nhau chơi 

Thiên hạ mười phần còn có một 

Bây giờ Bạch Sỷ mới ra đời 

Thầy tăng mở nước trời không bảo. 

Thấy vĩ tinh thì tháo cho mau 

Chớ có tham của tham giàu 

Tìm nơi tam hiểm mới hầu an thân 

Đằng giang chốn ấy cũng gần 

Kim ngưu chốn ấy cũng lần tới nơi. 

Bài thơ số VII 

Thơ rằng: Ba thục riêng một góc trời 

Thái Nguyên một giải là nơi trú đình 

Bốn bề núi đá mọc xanh 

Có đường tiểu mạch nương mình ai hay 

Bốn mùa chim núi đá cây 

Trời xanh cỏ biếc hoa bay ngạt ngào 

Khuyên ai là đấng anh hào 

Đợi chờ Nghiêu, Thuấn ngày nào sẽ hay 

Bốn bụt xuất thế đã chầy 

Chưa chọn được ngày ra cứu muôn dân. 

Bài thơ số VIII 

Thơ rằng: 

Ấy là điềm xuất thánh quân 

Hễ ai tìm thấy thì thân mới tường 

Chữ rằng “Hữu xạ tự nhiên hương” 

Có dễ tầm thường thuốc dấu bán rao 

Nắng lâu ắt có mưa rào 

Vội chi tát nước xôn xao cày bừa 

Nắng rồi thì phải có mưa 

Buồm đang đợi gió cày bừa đợi cơn 

Tuần này thánh xuất khảm phương 

Sự thật đã tường chẳng lọ phải say 

Tuần này thiên địa chuyển hồi 

Thiên sầu địa thảm lòng người chẳng yên 

Trời sai quỷ sứ dọn đường 

Để cho thánh xuất khảm phương sau này 

Vội chi đua sức ra tay 

Người vội cày bừa ta sẻ cấy chơi 

Suy cho thấu biết sự đời 

Sấm ký mấy lời sự thực chẳng ngoa. 

Bài thơ số IX 

Thơ rằng: 

1- Tích nhất đương lang khởi bộ thuyền 

2- Ưng tri hoàng thước tại thân biên 

3- Tước bị lạm nhân cung đạn đả 

4- Lạp nhân cách tự hổ lang huyên 

5- Tuệ tinh xuất long xà 

6- Thần xuất cửu cửu gia 

7- Ngưu mã thiên hạ động 

8- Đinh hạ nãi Đông A. 

Rồi ra mới biết thánh minh 

Mừng rằng gặp hội hiển vinh kêu hò 

Nhị Hà một giải quanh co 

Chính thức chốn ấy cố đô hoàng bào 

Khắp hoà thiên hạ nghêu ngao 

Có bến mưa rào có thứ cùng chăng 

Nói đến độ Thầy Tăng mở nước 

Đánh quỷ sứ xuôi ngược đi đâu 

Bấy lâu những cậy phép mầu 

Bây giờ phép ấy để đâu không hào ? 

Cũng có kẻ non trèo biển lội 

Lánh mình chơi vào quận Ngô Tề. 

Bài thơ số X 

Thơ rằng: 

1- Di lặc giáng sinh 

2- Sa phù dĩ chỉ 

3- Lục thất dĩ thành 

4- Kiến long sào kinh 

5- Nhật xuất điện thượng 

6- Thiên hạ thái bình 

Bài thơ số XI 

Thơ rằng: 

Giang Nam nổi trận mạt thù 

Bảy mươi hai tướng phò vua ngất trời 

Phùng trời nay gặp thái lai 

Can qua chiến trận để người phong công 

Trẻ già được hết sự lòng 

Ghi làm một bản nội phòng mở xem 

Rước vua về đến Tràng An 

Bao nhiêu nguỵ đảng loài gian diệt tàn 

Đời ấy cùng thánh, cùng tiên 

Sinh những người hiền giúp nước yên dân. 

Này những lúc thánh nhân chưa ra đời 

Chó còn nằm đầu khỉ cuối thu 

Lợn nằm cũng thấy lợn lo 

Thái bình mới động thập thò liền sang 

Ngang cung văn vũ khác thường 

Chẳng yêu thì cũng bất tường chẳng không 

Thuỷ binh cờ xí vừng hồng 

Bộ binh rầm rập như ong kéo đàn 

Đứng hiên ngang nào ai biết trước 

Bắc kinh sang có việc gì chăng? 

Ai còn khoe trí khoe năng 

Cấm kia bắt nọ tưng bừng đòi nơi 

Chưa từng thấy nay đời sự lạ 

Bỗng khiến người vu vạ cho dân 

Muốn bình sao chẳng lấy nhân 

Muốn yên sao chẳng giục dân cày bừa 

Đã ngu dại Hoàn Linh đời Hán 

Đúc tiền ra bán tước cho dân 

Xun xoe những cậy thánh thần 

Ai ngờ thiên địa xoay vần đã công 

Ngẫm hoá công sẵn tay khôn ví 

Xưa phục thù ai sửa ngôi cho 

Mạc kia cũng muốn nên trò 

Dấy binh hai Quảng cơ đồ ghê thay! 

Kẻ thì tự xưng Lê nay 

Tam phân rồi chẳng được gì cả ba. 

Bốn phương cũng có can qua 

Mạc thì chẳng được đã ra lại về 

Quân hùng binh dấy giang khê 

Kẻ khoe cứu nước, người khoe trị vì… 

Bài thơ số XII 

Thơ rằng: 

1- Hầu đáo kê lai vị chính kỳ 

2- Quốc dân hãm nịch quốc dân di 

3- Nhàn giãn dục dĩ chu nhi Tống 

4- Phong nghỉ tung hoàng thị mạc vi 

Bài thơ số XIII 

Thơ rằng 

Hạ huyền thượng đảo nhân vô thủ 

Tài tận dân hao thế lực suy 

Huyết chiến dê đầu nhân huyết chiến 

Kham tiếu không huyền tiệm thất ky 

Xem thấy những sương sam tuyết lạnh 

Loài bất bình tranh cạnh hung hăng 

Thành ao cá nước tưng bừng 

Kẻ xiêu Đông hải người tàn Bắc lâm 

Chiến trường chốn chốn cát lầm 

Kẻ nằm đầy đất người nằm đầy sông. 

Sang thu chín huyết vừng hồng 

Kẻ mong ngày hạ người mong mưa nhuần 

Trẻ con mang lệnh tướng quân 

Ngỡ uy đã sợ ngỡ nhân đã nhường 

Dùng uy bát là đường ngũ bá 

Cũng tưởng rằng đế tá dân hoan 

Cỏ cây lá rụng đầy ngàn 

Một làng còn mấy chim đàn bay ra 

Bốn phương cùng có can qua 

Làm sao còn biết có nhà Đà giang 

Tả bạch hạc, Hữu thuỷ trường 

Kiều môn án trước cao bành tựa sau 

Thái nguyên cận bắc đường sau 

Hễ mà tìm thấy mới hầu thần cơ 

Cùng nhau gặp mặt bây giờ 

Trúc mong kỳ úc thung chờ non đông 

Vui mừng gặp mặt tam công 

Cá được hoá rồng trăm trắm ngôi cao 

Mai kia cùng đấng anh hào 

Ba người làm bạn ngôi cao lộc lành 

Vậy nên một áng phong tình 

Mới hay phú quý hiển vinh lạ lùng 

Bõ khi chém lợn vẽ rồng 

Bõ khi vay mượn điều cùng trượng phu 

Bõ khi kẻ việt người Hồ 

Bõ khi kẻ Sở người Ngô xa đường 

Ngày thường trông thấy quyển vàng 

Của riêng quốc bảo xé mang xem chơi. 

Tinh thái ất giờ đời là thực 

Sấm trời xem vô giá muôn phần 

Kể từ đời Lạc Long Quân 

Đắp đổi xoay vần đến lục thất gian 

Một đời có một tôi ngoan 

Giúp chưng nhà nước dân an thái bình 

Thấy đâu bò đái thất thanh 

Ấy điềm sinh thánh rành rành chẳng nghi 

Phá điền than đến đàn dê 

Hễ mà chuột rúc thì dê về chuồng 

Dê đi dê lại tuôn buồn 

Đàn ghi nó cũng một môn phù trì. 

Bài thơ số XIV 

Thơ rằng: 

Ghê thay thau lẫn với vàng, 

Vàng kia thử lửa càng cao giá vàng 

Thánh ra tuyết tán mây tan 

Bây giờ đuốc sáng rõ ràng mọi nơi 

Can qua việc nước bời bời. 

Trên thuận lòng trời dưới đẹp lòng dân 

Lục thất dư ngũ bách xuân 

Bây giờ trời mới xoay vẫn nơi nao 

Thấy sấm tự đấy chép vào 

Một chút tơ hào chẳng dám sai ngoa. 

______ 

CHÚ THÍCH: 

(1). Nguyên bản viết Lê Hành, các bản phiên là Lê Hoàn 

(2). Mười hai đời một lòng nhân hậu.Các bản thiếu câu này. 

(3). Tống Sơn chốn ấy có đời Thạch công 

Định mưu phù lập Trang Tôn: Nói việc Nguyễn Kim phò Lê Trang Tông. 

(4). Các bản phiên là hiệu chi. 

(5). Chữ nôm là trung. Phải chăng là tung huê? 

Nguồn pdf vietnamvanhien.net