Tít mù nó chạy vòng quanh

Lê Đức Mạnh/ Quê Choa

Ngô Nhân Dụng trong phần giới thiệu Đèn Cù có viết: “Đèn Cù đưa chúng ta vào một xã hội điên đảo: sáng đúng, chiều sai, mai lại đúng. Voi giấy (ối a) ngựa giấy, tít mù nó chạy vòng quanh” (trang 15). Nhận xét này không chỉ đúng với bức tranh xã hội trong Đèn Cù mà còn đúng với những “tít mù” đang xảy ra với ngành giáo dục. 

Tranh luận con gà và chuồng gà để xem cái nào đứng trước, cái nào đứng sau là một ví dụ. Bài toán tưởng cực kì đơn giản hóa ra lại phức tạp, khiến ngay cả phó giáo sư, tiến sĩ, nhà viết sách, nhà quản lí giáo dục cũng phải vào tranh luận. Ai cũng có cái giải thích, cái lí luận riêng, đến giờ tít mù nhưng chưa có lời ngã ngũ. Đúng là: bài toán con gà khiến những nhà lí luận phải chạy vòng quanh.

Ví dụ rộng hơn về cái tít mù của ngành giáo dục có lẽ ở những đề án đổi mới. Chưa bao giờ ngành giáo dục lại có nhiều đề án đổi mới đến vậy: đề án thay sách giáo khoa với giá mấy chục ngàn tỉ, đề án rút ngắn thời gian học phổ thông, đề án thi cử, đề án nâng cao năng lực ngoại ngữ cho thanh niên Việt nam. Cả xã hội dường như phải thót tim theo những đổi mới tít mù của ngành giáo dục. Có đề án dưới sức ép của xã hội, phải bỏ giữa chừng. Cũng có những đề án, dù không nhận được sự đồng tình nhưng vẫn gấp gáp triển khai, ví dụ đề án thay đổi thi cử. Mấy hôm trước vẫn còn gửi công văn xin ý kiến các chuyên gia và dư luận thì hôm nay đã có ngay quyết định thay đổi. Hậu quả của việc tít mù này có lẽ là các em học sinh tốt nghiệp năm tới.

Đổi mới là cần thiết và là tất yếu trong một thế giới luôn thay đổi. Nhưng những chính sách đổi mới mà có ảnh hưởng và tác động tầm quốc gia thì phải thận trọng. Trước khi thực hiện một chính sách thay đổi, cần phải có thời gian và lộ trình để xã hội thích ứng. Chính sách phải được xây dựng dựa trên những bằng chứng khoa học lí luận và thực tiễn, trong đó phải sự tham gia của những đối tượng mà chính sách tác động.

Tuy nhiên, với những gì đang xảy ra trong ngành giáo dục hiện nay, cả xã hội sẽ phải chạy vòng quanh theo cái tít mù dài dài.