Tác giả: Nguyễn Hữu Vinh Gửi cho BBC từ Hà Nội
KD: Nguyễn Hứu Vinh, cựu Thiếu tá An ninh, nguyên chủ trang Basam- TTXVH, người từng bị tù 5 năm, có bài viết này, rất thẳng thắn, chân thành. Một người từng “ở trong chăn nên biết chăn có rận”. Nhưng không biết những ý kiến này có được lắng nghe không hay Basam lại được đội thêm mũ???
Xin đăng lên để bạn đọc chia sẻ
Bản quyền hình ảnh HOANG DINH NAM/Getty Images
Dù đã ra khỏi ngành Công an Việt Nam 20 năm qua, trong đó có 5 năm “trở lại”, ở giữa lòng nó – nhưng ở vai tù nhân – tôi vẫn không ngừng để mắt tới và mong muốn nó phải được thay đổi mạnh mẽ.
Trong 2 năm rưỡi tạm giam ở B14, tôi đã có 30 lá đơn khiếu nại về việc bắt, giam, truy tố tôi, trong đó đề cập cả nhiều sai trái, yếu kém của các lãnh đạo ngành công an trong nhiều năm mà tôi chứng kiến, trực tiếp biết được. Tiếc rằng những nội dung đó không đến được các cấp lãnh đạo Đảng mà lẽ ra chúng phải đến.
Bắn chết bốn người, nghi phạm Lê Quốc Tuấn ‘chưa bị bắt’
Anh Ba Sàm và những chuyện trong tù nay kể lại
Anh Ba Sàm: Ngày về của ‘một tù nhân bận rộn’
Việt Nam: ‘Xu hướng chuyên chế làm tổn hại cải cách’
Hai năm rưỡi tiếp theo, tại Trại 5, tôi cũng liên tục kiến nghị, góp ý với Trại, với Tổng cục 8 để sửa những yếu kém trong chế độ giam giữ tù nhân.
Riêng trong bài viết này, chỉ tạm tóm lược một số vấn đề tôi cho là cốt tử, liên quan tới NĂNG LỰC của ngành công an, cần phải thay đổi.
Bản quyền hình ảnh NVCC Image caption Tác giả trên đường vào Trại Đại Bình, Bảo Lộc, Lâm Đồng, tháng 1/1982
Nếu không, thay vì dành toàn lực bảo vệ trật tự xã hội, cuộc sống bình yên của người dân, thì lực lượng công an -ngoài những gì nó đã làm được) – sẽ vẫn tiếp tục như một thứ cản trở rất lớn, từ phát triển kinh tế, văn hóa, cho tới các quyền tự do dân chủ của người dân, và dẫn tới gây nguy hại cho bộ máy chính trị.
Ưu tiên biến thành kiêu binh
Đầu tiên, xin khái quát một chút về Lực lượng công an từ lâu được Đảng CSVN ban cho danh hiệu “Thanh bảo kiếm của Đảng”.
Rồi mười mấy năm nay, ngành này có một khẩu hiệu riêng: “Còn Đảng thì còn mình” và đất nước đang thời bình, nên quyền lực công an hơn hẳn quân đội.
Các vị trí Chủ tịch nước, Thủ tướng, Phó thủ tướng thường trực, Thường trực Ban bí thư, Trưởng ban Tổ chức trung ương đều có người từng là công an lâu năm hoặc từng qua ngành này.
Nhưng một khi quyền lực quá lớn, thiếu cơ chế kiểm soát, mà tri thức, năng lực, phẩm chất lại yếu thì rất dễ nẩy sinh nhiều hệ lụy khôn lường.
Trên tất cả các diễn đàn, từ báo chí, tới Quốc hội, công việc của các ngành khác cùng các cấp lãnh đạo đều ít nhiều được đem ra bàn luận, chất vấn, phê phán.
Riêng với ngành công an thì hầu như không có chuyện đó; đơn giản vì nó là ‘Thanh bảo kiếm của Đảng’. Đảng Cộng sản không muốn để lộ ra cho dân chúng biết thanh kiếm đó cùn hay sắc tới mức nào, trong khi nhiệm vụ bảo vệ Đảng lại luôn được coi là hàng đầu.
Vậy là nảy sinh tư tưởng “kiêu binh”, kéo theo tâm lý thiếu coi trọng học hỏi, sửa mình.
Đặt yêu cầu hàng đầu là lòng trung thành tuyệt đối thì dĩ nhiên tiêu chuẩn về chuyên môn-năng lực dễ bị coi là thứ yếu.
Đó là bản chất xuyên suốt. Tới khi đất nước “Đổi mới”, “kinh tế thị trường”, thì lại thêm một thứ ngấm ngầm được đặt lên trên cả “năng lực”, đó là “đồng tiền”.
Cuộc chống tham nhũng trong ĐCSVN nhiều năm nay mới chỉ đụng tới chút ít “phẩm chất” của lực lượng công an, chứ “năng lực” của nó thì không; thậm chí lại còn được bỏ qua nhiều hơn những sai phạm.
Tham nhũng khủng khiếp, án oan sai, lọt tội phạm quá nhiều có nguyên nhân hàng đầu là do trình độ hạn chế của lực lượng công an.
Vợ ông Lê Đình Kình và lời chứng về vụ tập kích 09/01/2020
Đảng Cộng sản VN ‘thông minh, tinh tế’ hơn ĐCS Pháp?
‘Thú tội trên truyền hình’ là ‘ép cung’, ‘vi phạm pháp luật’
VN: Tham nhũng giảm nhờ CT Nguyễn Phú Trọng?
Ví dụ tình trạng công an “lấn sân” sang lĩnh vực dân sự, kinh tế ngày càng phổ biến, đến độ từ xã hội cho tới giới truyền thông, rồi hệ thống chính quyền cũng như quen dần, lặng lẽ chấp nhận.
Một cách che đỡ cho tính kém sắc bén của “thanh bảo kiếm” để khỏi bị lộ ra là nhờ vào hệ thống luật pháp chồng chéo, mơ hồ và việc thực thi luật pháp thiếu nghiêm minh; đặc biệt có cái ô che đỡ lớn hơn, chính là lấy mục tiêu chính trị làm tiêu chuẩn hàng đầu.
Bên cạnh đó, toàn bộ hệ thống báo chí nằm trong tay nhà nước cũng tựa như tấm màn che đậy mờ ảo khiến người dân khó nhận diện được thực chất độ sắc bén tới đâu của “thanh bảo kiếm” này.
KD: Nguyễn Hứu Vinh, cựu Thiếu tá An ninh, nguyên chủ trang Basam- TTXVH, người từng bị tù 5 năm, có bài viết này, rất thẳng thắn, chân thành. Một người từng “ở trong chăn nên biết chăn có rận”. Nhưng không biết những ý kiến này có được lắng nghe không hay Basam lại được đội thêm mũ???
Xin đăng lên để bạn đọc chia sẻ
———————
Bản quyền hình ảnh HOANG DINH NAM/Getty Images Trong 2 năm rưỡi tạm giam ở B14, tôi đã có 30 lá đơn khiếu nại về việc bắt, giam, truy tố tôi, trong đó đề cập cả nhiều sai trái, yếu kém của các lãnh đạo ngành công an trong nhiều năm mà tôi chứng kiến, trực tiếp biết được. Tiếc rằng những nội dung đó không đến được các cấp lãnh đạo Đảng mà lẽ ra chúng phải đến.
Bắn chết bốn người, nghi phạm Lê Quốc Tuấn ‘chưa bị bắt’
Anh Ba Sàm và những chuyện trong tù nay kể lại
Anh Ba Sàm: Ngày về của ‘một tù nhân bận rộn’
Việt Nam: ‘Xu hướng chuyên chế làm tổn hại cải cách’
Hai năm rưỡi tiếp theo, tại Trại 5, tôi cũng liên tục kiến nghị, góp ý với Trại, với Tổng cục 8 để sửa những yếu kém trong chế độ giam giữ tù nhân.
Riêng trong bài viết này, chỉ tạm tóm lược một số vấn đề tôi cho là cốt tử, liên quan tới NĂNG LỰC của ngành công an, cần phải thay đổi.
Bản quyền hình ảnh NVCC Image caption Tác giả trên đường vào Trại Đại Bình, Bảo Lộc, Lâm Đồng, tháng 1/1982 Nếu không, thay vì dành toàn lực bảo vệ trật tự xã hội, cuộc sống bình yên của người dân, thì lực lượng công an -ngoài những gì nó đã làm được) – sẽ vẫn tiếp tục như một thứ cản trở rất lớn, từ phát triển kinh tế, văn hóa, cho tới các quyền tự do dân chủ của người dân, và dẫn tới gây nguy hại cho bộ máy chính trị.
Ưu tiên biến thành kiêu binh
Đầu tiên, xin khái quát một chút về Lực lượng công an từ lâu được Đảng CSVN ban cho danh hiệu “Thanh bảo kiếm của Đảng”.
Rồi mười mấy năm nay, ngành này có một khẩu hiệu riêng: “Còn Đảng thì còn mình” và đất nước đang thời bình, nên quyền lực công an hơn hẳn quân đội.
Các vị trí Chủ tịch nước, Thủ tướng, Phó thủ tướng thường trực, Thường trực Ban bí thư, Trưởng ban Tổ chức trung ương đều có người từng là công an lâu năm hoặc từng qua ngành này.
Nhưng một khi quyền lực quá lớn, thiếu cơ chế kiểm soát, mà tri thức, năng lực, phẩm chất lại yếu thì rất dễ nẩy sinh nhiều hệ lụy khôn lường.
Trên tất cả các diễn đàn, từ báo chí, tới Quốc hội, công việc của các ngành khác cùng các cấp lãnh đạo đều ít nhiều được đem ra bàn luận, chất vấn, phê phán.
Riêng với ngành công an thì hầu như không có chuyện đó; đơn giản vì nó là ‘Thanh bảo kiếm của Đảng’. Đảng Cộng sản không muốn để lộ ra cho dân chúng biết thanh kiếm đó cùn hay sắc tới mức nào, trong khi nhiệm vụ bảo vệ Đảng lại luôn được coi là hàng đầu.
Vậy là nảy sinh tư tưởng “kiêu binh”, kéo theo tâm lý thiếu coi trọng học hỏi, sửa mình.
Đặt yêu cầu hàng đầu là lòng trung thành tuyệt đối thì dĩ nhiên tiêu chuẩn về chuyên môn-năng lực dễ bị coi là thứ yếu.
Đó là bản chất xuyên suốt. Tới khi đất nước “Đổi mới”, “kinh tế thị trường”, thì lại thêm một thứ ngấm ngầm được đặt lên trên cả “năng lực”, đó là “đồng tiền”.
Cuộc chống tham nhũng trong ĐCSVN nhiều năm nay mới chỉ đụng tới chút ít “phẩm chất” của lực lượng công an, chứ “năng lực” của nó thì không; thậm chí lại còn được bỏ qua nhiều hơn những sai phạm.
Tham nhũng khủng khiếp, án oan sai, lọt tội phạm quá nhiều có nguyên nhân hàng đầu là do trình độ hạn chế của lực lượng công an.
Vợ ông Lê Đình Kình và lời chứng về vụ tập kích 09/01/2020
Đảng Cộng sản VN ‘thông minh, tinh tế’ hơn ĐCS Pháp?
‘Thú tội trên truyền hình’ là ‘ép cung’, ‘vi phạm pháp luật’
VN: Tham nhũng giảm nhờ CT Nguyễn Phú Trọng?
Ví dụ tình trạng công an “lấn sân” sang lĩnh vực dân sự, kinh tế ngày càng phổ biến, đến độ từ xã hội cho tới giới truyền thông, rồi hệ thống chính quyền cũng như quen dần, lặng lẽ chấp nhận.
Một cách che đỡ cho tính kém sắc bén của “thanh bảo kiếm” để khỏi bị lộ ra là nhờ vào hệ thống luật pháp chồng chéo, mơ hồ và việc thực thi luật pháp thiếu nghiêm minh; đặc biệt có cái ô che đỡ lớn hơn, chính là lấy mục tiêu chính trị làm tiêu chuẩn hàng đầu.
Bên cạnh đó, toàn bộ hệ thống báo chí nằm trong tay nhà nước cũng tựa như tấm màn che đậy mờ ảo khiến người dân khó nhận diện được thực chất độ sắc bén tới đâu của “thanh bảo kiếm” này.
Bản quyền hình ảnh NVCC Image caption Tác giả cùng các cán bộ Trại B14 (nơi giam giữ ông Võ Đại Tôn) vào tháng 5/2982
Nhiều an ninh, ít cảnh sát
Chưa hết! Một vấn đề rất lớn chưa từng được bàn tới, là lực lượng An ninh trong Bộ công an, chiếm tới một nửa; không giống như tất cả các nước văn minh đa số chỉ có Cảnh sát.
Hệ quả là hiện tượng “hình sự hóa” các quan hệ dân sự, kinh tế, mà xu hướng “chính trị hóa”, dẫn tới các hệ quả tiêu cực lớn hơn nhiều.
Quyền lực vô biên cũng khởi phát từ chỗ việc của an ninh được mặc định phải giữ bí mật hơn hẳn cảnh sát, thế là thiếu minh bạch, thiếu tính giải trình trong xã hội văn minh, pháp quyền.
Còn thứ hai là về thực tế, tôi chỉ xin đưa vài vụ việc điển hình về độ kém cỏi cùng quyền lực quá lớn của hàng ngũ lãnh đạo chóp bu ngành công an.
• Vụ án Võ Đại Tôn cách đây gần 40 năm. Công an từ cấp phòng, cho tới bộ thứ trưởng, đều bị một cựu Đại tá quân đội VNCH cầm đầu tổ chức “phục quốc” ở hải ngoại, xâm nhập, bị bắt đánh lừa rất đơn giản – tổ chức họp báo quốc tế để ông Võ Đại Tôn công khai chỉ trích vụ bắt ông ta. Cho đến hôm nay, cả nước chẳng biết gì về vụ án này.
Bản quyền hình ảnh NVCC Image caption Tác giả Ba Sàm Nguyễn Hữu Vinh (bìa phải) cùng Thứ trưởng thường trực Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an) Trần Đông, tháng 3/1983
• Vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh từ Đức mùa hè 2017 đem về Hà Nội. Các tướng lĩnh công an dính vào vụ này lộ nghiệp vụ quá non nớt, cộng với sự liều lĩnh kiểu “giang hồ”, bất chấp luật pháp quốc tế, khiến ngoại giao, quốc thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Tới nay vụ này vẫn là ‘bí mật’ hoàn toàn với truyền thông trong nước, không thấy có ai phải chịu trách nhiệm.
• Vụ Đồng Tâm mới nổ ra đầu năm 2020. Nhìn tổng thể, vụ án này đã thất bại toàn diện, phơi bày yếu kém của ngành công an trên khắp mọi mặt,
Nếu như tin rằng có ba sĩ quan cấp úy, tá ngành công an đã hy sinh vì cùng ngã xuống một cái giếng trời trong nhà dân thì rõ ràng là trình độ nghiệp vụ của riêng họ, và lãnh đạo trên cao chiến dịch tấn công là rất yếu. Hàng ngàn người trang bị tận răng, chuẩn bị cả năm trời chỉ đối đầu với một nhóm nông dân già yếu. Còn nếu như thực tế không có chuyện họ chết, hoặc không phải là chết theo cách đã loan báo, thì lại cho thấy đằng sau vụ việc là một thứ “nghiệp vụ” bất chấp đạo lý, pháp lý được đem ra áp dụng xuất phát từ thế yếu không thể tránh khỏi.
VN: Nếu xử lý không khéo sẽ có nhiều Đồng Tâm khác
Vụ Lê Đình Kình: Lời kể của bà Dư Thị Thành từ thôn Hoành
Đồng Tâm: Vì sao chúng tôi gửi thư cho ‘Tam trụ’ Việt Nam?
Luật sư của Trịnh Xuân Thanh nói việc giam ông là trái luật
Tôi cũng muốn nói thêm rằng việc ông Lê Đình Kình, 84 tuổi, bị giết hại trong nhà riêng vẫn còn kín bưng, trong khi các bức hình, video gia đình cụ cung cấp vẫn lan truyền trên mạng, chính là một “tử huyệt” trong vụ án. Một ví dụ nhỏ cũng liên quan truyền thông, nhưng lại là chuyện nghiệp vụ tối thiểu: bằng chứng trong vụ án.
Tại sao cả ngàn cảnh sát cơ động, đủ trang thiết bị hiện đại, mà lại không có lấy một camera, máy ảnh, ghi âm đeo trên người, ghi lại diễn biến cuộc tập kích; cho phép có được bằng chứng quý giá phục vụ đấu tranh với tội phạm?
Còn nếu quả tình là có, rất nhiều, ghi lại đầy đủ, nhưng rồi ‘cất đi’ thì nó sẽ không bao giờ giải tỏa được nghi ngờ trong dư luận về việc che đậy, xóa dấu vết, và chỉ khiến người ta hỏi cái “tài” của lực lượng này là kiểu gì vậy?
Bao nhiêu công sức vun đắp hình ảnh đất nước trong mối bang giao quốc tế chỉ một trận mưa bão Đồng Tâm là hình ảnh tan biến, nhạt nhòa.
Đau xót thay, một vụ án có thể giải quyết được bằng tòa án dân sự, giữa bộ đội với dân, thì công an lại can thiệp vào bằng vũ lực. Đáng sợ hơn, là đã hiện rõ dần xu hướng đẩy câu chuyện lên thành “chính trị”, mang tính “khủng bố”, thậm chí có thể cả “lật đổ”. Nhưng tôi tin rằng càng cố che đậy, càng bộc lộ thêm sự kém cỏi.
Đi từ Lòng dân để Đổi mới
Qua các sự việc trên, tôi nghĩ dù “thắng” bao nhiêu trận, thất bại ghê gớm nhất của ngành công an nằm ngay trong LÒNG DÂN.
Hậu quả của vụ Đồng Tâm là tác động ngược vào mối quan hệ DÂN-CÔNG AN-QUÂN ĐỘI; nghiêm trọng hơn nữa là DÂN-ĐẢNG; tích tụ thêm mầm mống bùng nổ xã hội.
Tiếc rằng nhiều cấp lãnh đạo Đảng, Nhà nước dường như đã không lường trước được “kịch bản” sẽ được thực hiện tệ đến vậy, để rồi sai lầm nối tiếp sai lầm không gỡ nổi.
Bản quyền hình ảnh Getty Images Image caption Blogger Nguyễn Hữu Vinh bị dưa ra xét xử tại Tòa án nhân dân TP Hà Nội tháng 3/2016.
Cuối cùng, cần bàn giải pháp giúp công an Việt Nam nâng cao năng lực.
• Trước tiên phải thay đổi ngay từ việc định hình vị thế/nhiệm vụ của Công an, trước hết nó phải là “thanh bảo kiếm” của Dân; tựa như Quân đội cũng vậy – không thể cứ mãi “trung với Đảng, hiếu với Dân. Ít nhất như vậy mới đúng với tinh thần của Hiến pháp 2013: “Lực lượng vũ trang nhân dân tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, Nhân dân, với Đảng và Nhà nước …”
Trong suốt hơn 40 năm qua, tôi có được thuận lợi là vừa gần gũi với nhiều tầng lớp nhân dân, cả trong lẫn ngoài nước, nhưng cũng lại vẫn có quan hệ khá tốt với lực lượng công an nhiều cấp. Cảm nhận về thái độ vừa bề trên uy quyền, xen lẫn mặc cảm trong anh em cán bộ công an là rất rõ.
Ngược lại, trong dân, thái độ vừa sợ sệt, vừa ác cảm, nhưng có lúc trở thành căm ghét cứ thêm phổ biến.
Tình trạng này là nguy hiểm, tạo mâu thuẫn trong nội bộ xã hội Việt Nam. Và để thay đổi nó, không thể chỉ trông mong vào học tập những lời giáo huấn của lãnh tụ.
Bắn chết bốn người, nghi phạm Lê Quốc Tuấn ‘chưa bị bắt’
Đồng Tâm: Bộ Công an nói gì khi đưa quân vào thôn Hoành
Đồng Tâm: ‘Chính quyền sai về phương pháp dẫn đến án mạng’
• Sau khi xác quyết được Công an vì ai, thì sẽ giúp thay đổi được căn bản bộ máy của ngành này, trong đó Lực lượng cảnh sát” là chủ yếu, giảm dần số an ninh, lực lượng nặng về bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ chính trị. Việc bỏ đi sáu tổng cục, sát nhập nhiều đơn vị là một thay đổi đáng ghi nhận, song vẫn còn quá ít, theo kiểu giật gấu vá vai và nảy sinh bất hợp lý khác.
Thực ra, lực lượng an ninh chỉ thích hợp cho đất nước thời chiến, đến thời bình lẽ ra từ lâu phải giảm bớt dần quy mô và quyền lực của nó; “chống phản động”, “an ninh kinh tế”, “an ninh văn hóa” … cần bỏ hẳn hoặc chuyển qua cảnh sát, và các chuyên ngành dân sự.
• Ngoài ra, cần “dân sự hóa” dần lực lượng công an, bằng cách chuyển một số chức năng/bộ máy sang cho ngành khác. Ở các nước khác, quản lý trại giam, hộ tịch hộ khẩu, xuất nhập cảnh đều thuộc dân sự, có nơi nhà tù do công ty tư nhân quản lý. Cần đưa lãnh đạo ngành dân sự sang công an, theo nguyên tắc ‘civilian leadership’ ở các nước văn minh.
Về tổng thể, theo tôi, cuối cùng, nên tách Bộ Công an ra làm hai: Bộ Công an chỉ có cảnh sát, và Ủy ban An ninh Tình báo, cấp tổng cục trực thuộc chính phủ, không tham gia hoạt động tố tụng; phần “an ninh” chỉ chuyên về phản gián, chống gián điệp. Địa phương chỉ tới cấp cục của tỉnh thành hoặc khu vực.
Bản quyền hình ảnh HOANG DINH NAM/Getty Images Image caption Lực lượng Công an tại Việt Nam được coi là ‘thanh bảo kiểm của Đảng’
Đổi mới văn minh, hiện đại ngành công an
Cần dứt khoát từ bỏ thái độ chụp mũ coi những con người và các tiếng nói phản biện muốn mở rộng các quyền tự do dân chủ như thù địch.
Những hoạt động mang tính chất khủng bố tinh thần, bức hại đời sống của người dân yêu nước chống xâm phạm chủ quyền, chống tham nhũng, tiêu cực càng phải dứt khoát chấm dứt.
Công an cần mở rộng quan hệ quốc tế với các nước phát triển như Anh, Pháp, Mỹ, Nhật, từ khâu đào tạo, học hỏi, nhận trợ giúp, trao đổi thông tin, tới mua sắm phương tiện, nhưng cần học cả tinh thần thượng tôn pháp luật của họ.
Bản quyền hình ảnh NVCC Image caption Tác giả tham gia hội diễn tại Đại học An ninh, năm 1997.
Và nhìn vào cái gốc đào tạo thì là một cựu sĩ quan tốt nghiệp trường an ninh, tôi thấy cần cải cách mạnh hệ thống đào tạo: thay vì tuyển học sinh phổ thông vào các trường công an, nên tuyển người ở các ngành nghề khác rồi đào tạo ngắn hạn.
Để tránh nạn kiêu binh chính trị, cần chấm dứt can thiệp vô nguyên tắc (không được luật pháp quy định cho phép rõ ràng) vào các hoạt động bầu cử, từ các tổ chức quần chúng cho tới cơ quan dân cử các cấp. Công an không tham gia vào cơ quan dân cử. Với bộ máy hiện nay, cần bỏ hẳn hình thức “biệt phái” của công an sang Quốc hội, Ban Tôn giáo chính phủ…
Trong một xã hội pháp quyền, phải để Quốc hội, các đoàn thể quần chúng, báo chí Việt Nam được quyền kiểm tra, giám sát công an và ngay lập tức công khai ngân sách dành cho ngành công an.
Trong năm 2020, này, và với việc Đảng Cộng sản Việt Nam 90 tuổi, để tiếp tục tồn tại trong một thế kỷ văn minh, hiện đại, nhu cầu sửa đổi hệ thống luật pháp liên quan tới những đề xuất trên đang tới với quý vị, rất cấp bách.
Hà Nội, ngày 31/1/2020
Nhiều an ninh, ít cảnh sát
Chưa hết! Một vấn đề rất lớn chưa từng được bàn tới, là lực lượng An ninh trong Bộ công an, chiếm tới một nửa; không giống như tất cả các nước văn minh đa số chỉ có Cảnh sát.
Hệ quả là hiện tượng “hình sự hóa” các quan hệ dân sự, kinh tế, mà xu hướng “chính trị hóa”, dẫn tới các hệ quả tiêu cực lớn hơn nhiều.
Quyền lực vô biên cũng khởi phát từ chỗ việc của an ninh được mặc định phải giữ bí mật hơn hẳn cảnh sát, thế là thiếu minh bạch, thiếu tính giải trình trong xã hội văn minh, pháp quyền.
Còn thứ hai là về thực tế, tôi chỉ xin đưa vài vụ việc điển hình về độ kém cỏi cùng quyền lực quá lớn của hàng ngũ lãnh đạo chóp bu ngành công an.
• Vụ án Võ Đại Tôn cách đây gần 40 năm. Công an từ cấp phòng, cho tới bộ thứ trưởng, đều bị một cựu Đại tá quân đội VNCH cầm đầu tổ chức “phục quốc” ở hải ngoại, xâm nhập, bị bắt đánh lừa rất đơn giản – tổ chức họp báo quốc tế để ông Võ Đại Tôn công khai chỉ trích vụ bắt ông ta. Cho đến hôm nay, cả nước chẳng biết gì về vụ án này.
Bản quyền hình ảnh NVCC Image caption Tác giả Ba Sàm Nguyễn Hữu Vinh (bìa phải) cùng Thứ trưởng thường trực Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an) Trần Đông, tháng 3/1983 • Vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh từ Đức mùa hè 2017 đem về Hà Nội. Các tướng lĩnh công an dính vào vụ này lộ nghiệp vụ quá non nớt, cộng với sự liều lĩnh kiểu “giang hồ”, bất chấp luật pháp quốc tế, khiến ngoại giao, quốc thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Tới nay vụ này vẫn là ‘bí mật’ hoàn toàn với truyền thông trong nước, không thấy có ai phải chịu trách nhiệm.
• Vụ Đồng Tâm mới nổ ra đầu năm 2020. Nhìn tổng thể, vụ án này đã thất bại toàn diện, phơi bày yếu kém của ngành công an trên khắp mọi mặt,
Nếu như tin rằng có ba sĩ quan cấp úy, tá ngành công an đã hy sinh vì cùng ngã xuống một cái giếng trời trong nhà dân thì rõ ràng là trình độ nghiệp vụ của riêng họ, và lãnh đạo trên cao chiến dịch tấn công là rất yếu. Hàng ngàn người trang bị tận răng, chuẩn bị cả năm trời chỉ đối đầu với một nhóm nông dân già yếu. Còn nếu như thực tế không có chuyện họ chết, hoặc không phải là chết theo cách đã loan báo, thì lại cho thấy đằng sau vụ việc là một thứ “nghiệp vụ” bất chấp đạo lý, pháp lý được đem ra áp dụng xuất phát từ thế yếu không thể tránh khỏi.
VN: Nếu xử lý không khéo sẽ có nhiều Đồng Tâm khác
Vụ Lê Đình Kình: Lời kể của bà Dư Thị Thành từ thôn Hoành
Đồng Tâm: Vì sao chúng tôi gửi thư cho ‘Tam trụ’ Việt Nam?
Luật sư của Trịnh Xuân Thanh nói việc giam ông là trái luật
Tôi cũng muốn nói thêm rằng việc ông Lê Đình Kình, 84 tuổi, bị giết hại trong nhà riêng vẫn còn kín bưng, trong khi các bức hình, video gia đình cụ cung cấp vẫn lan truyền trên mạng, chính là một “tử huyệt” trong vụ án. Một ví dụ nhỏ cũng liên quan truyền thông, nhưng lại là chuyện nghiệp vụ tối thiểu: bằng chứng trong vụ án.
Tại sao cả ngàn cảnh sát cơ động, đủ trang thiết bị hiện đại, mà lại không có lấy một camera, máy ảnh, ghi âm đeo trên người, ghi lại diễn biến cuộc tập kích; cho phép có được bằng chứng quý giá phục vụ đấu tranh với tội phạm?
Còn nếu quả tình là có, rất nhiều, ghi lại đầy đủ, nhưng rồi ‘cất đi’ thì nó sẽ không bao giờ giải tỏa được nghi ngờ trong dư luận về việc che đậy, xóa dấu vết, và chỉ khiến người ta hỏi cái “tài” của lực lượng này là kiểu gì vậy?
Bao nhiêu công sức vun đắp hình ảnh đất nước trong mối bang giao quốc tế chỉ một trận mưa bão Đồng Tâm là hình ảnh tan biến, nhạt nhòa.
Đau xót thay, một vụ án có thể giải quyết được bằng tòa án dân sự, giữa bộ đội với dân, thì công an lại can thiệp vào bằng vũ lực. Đáng sợ hơn, là đã hiện rõ dần xu hướng đẩy câu chuyện lên thành “chính trị”, mang tính “khủng bố”, thậm chí có thể cả “lật đổ”. Nhưng tôi tin rằng càng cố che đậy, càng bộc lộ thêm sự kém cỏi.
Đi từ Lòng dân để Đổi mới
Qua các sự việc trên, tôi nghĩ dù “thắng” bao nhiêu trận, thất bại ghê gớm nhất của ngành công an nằm ngay trong LÒNG DÂN.
Hậu quả của vụ Đồng Tâm là tác động ngược vào mối quan hệ DÂN-CÔNG AN-QUÂN ĐỘI; nghiêm trọng hơn nữa là DÂN-ĐẢNG; tích tụ thêm mầm mống bùng nổ xã hội.
Tiếc rằng nhiều cấp lãnh đạo Đảng, Nhà nước dường như đã không lường trước được “kịch bản” sẽ được thực hiện tệ đến vậy, để rồi sai lầm nối tiếp sai lầm không gỡ nổi.
Bản quyền hình ảnh Getty Images Image caption Blogger Nguyễn Hữu Vinh bị dưa ra xét xử tại Tòa án nhân dân TP Hà Nội tháng 3/2016. Cuối cùng, cần bàn giải pháp giúp công an Việt Nam nâng cao năng lực.
• Trước tiên phải thay đổi ngay từ việc định hình vị thế/nhiệm vụ của Công an, trước hết nó phải là “thanh bảo kiếm” của Dân; tựa như Quân đội cũng vậy – không thể cứ mãi “trung với Đảng, hiếu với Dân. Ít nhất như vậy mới đúng với tinh thần của Hiến pháp 2013: “Lực lượng vũ trang nhân dân tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, Nhân dân, với Đảng và Nhà nước …”
Trong suốt hơn 40 năm qua, tôi có được thuận lợi là vừa gần gũi với nhiều tầng lớp nhân dân, cả trong lẫn ngoài nước, nhưng cũng lại vẫn có quan hệ khá tốt với lực lượng công an nhiều cấp. Cảm nhận về thái độ vừa bề trên uy quyền, xen lẫn mặc cảm trong anh em cán bộ công an là rất rõ.
Ngược lại, trong dân, thái độ vừa sợ sệt, vừa ác cảm, nhưng có lúc trở thành căm ghét cứ thêm phổ biến.
Tình trạng này là nguy hiểm, tạo mâu thuẫn trong nội bộ xã hội Việt Nam. Và để thay đổi nó, không thể chỉ trông mong vào học tập những lời giáo huấn của lãnh tụ.
Bắn chết bốn người, nghi phạm Lê Quốc Tuấn ‘chưa bị bắt’
Đồng Tâm: Bộ Công an nói gì khi đưa quân vào thôn Hoành
Đồng Tâm: ‘Chính quyền sai về phương pháp dẫn đến án mạng’
• Sau khi xác quyết được Công an vì ai, thì sẽ giúp thay đổi được căn bản bộ máy của ngành này, trong đó Lực lượng cảnh sát” là chủ yếu, giảm dần số an ninh, lực lượng nặng về bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ chính trị. Việc bỏ đi sáu tổng cục, sát nhập nhiều đơn vị là một thay đổi đáng ghi nhận, song vẫn còn quá ít, theo kiểu giật gấu vá vai và nảy sinh bất hợp lý khác.
Thực ra, lực lượng an ninh chỉ thích hợp cho đất nước thời chiến, đến thời bình lẽ ra từ lâu phải giảm bớt dần quy mô và quyền lực của nó; “chống phản động”, “an ninh kinh tế”, “an ninh văn hóa” … cần bỏ hẳn hoặc chuyển qua cảnh sát, và các chuyên ngành dân sự.
• Ngoài ra, cần “dân sự hóa” dần lực lượng công an, bằng cách chuyển một số chức năng/bộ máy sang cho ngành khác. Ở các nước khác, quản lý trại giam, hộ tịch hộ khẩu, xuất nhập cảnh đều thuộc dân sự, có nơi nhà tù do công ty tư nhân quản lý. Cần đưa lãnh đạo ngành dân sự sang công an, theo nguyên tắc ‘civilian leadership’ ở các nước văn minh.
Về tổng thể, theo tôi, cuối cùng, nên tách Bộ Công an ra làm hai: Bộ Công an chỉ có cảnh sát, và Ủy ban An ninh Tình báo, cấp tổng cục trực thuộc chính phủ, không tham gia hoạt động tố tụng; phần “an ninh” chỉ chuyên về phản gián, chống gián điệp. Địa phương chỉ tới cấp cục của tỉnh thành hoặc khu vực.
Bản quyền hình ảnh HOANG DINH NAM/Getty Images Image caption Lực lượng Công an tại Việt Nam được coi là ‘thanh bảo kiểm của Đảng’ Đổi mới văn minh, hiện đại ngành công an
Cần dứt khoát từ bỏ thái độ chụp mũ coi những con người và các tiếng nói phản biện muốn mở rộng các quyền tự do dân chủ như thù địch.
Những hoạt động mang tính chất khủng bố tinh thần, bức hại đời sống của người dân yêu nước chống xâm phạm chủ quyền, chống tham nhũng, tiêu cực càng phải dứt khoát chấm dứt.
Công an cần mở rộng quan hệ quốc tế với các nước phát triển như Anh, Pháp, Mỹ, Nhật, từ khâu đào tạo, học hỏi, nhận trợ giúp, trao đổi thông tin, tới mua sắm phương tiện, nhưng cần học cả tinh thần thượng tôn pháp luật của họ.
Bản quyền hình ảnh NVCC Image caption Tác giả tham gia hội diễn tại Đại học An ninh, năm 1997. Và nhìn vào cái gốc đào tạo thì là một cựu sĩ quan tốt nghiệp trường an ninh, tôi thấy cần cải cách mạnh hệ thống đào tạo: thay vì tuyển học sinh phổ thông vào các trường công an, nên tuyển người ở các ngành nghề khác rồi đào tạo ngắn hạn.
Để tránh nạn kiêu binh chính trị, cần chấm dứt can thiệp vô nguyên tắc (không được luật pháp quy định cho phép rõ ràng) vào các hoạt động bầu cử, từ các tổ chức quần chúng cho tới cơ quan dân cử các cấp. Công an không tham gia vào cơ quan dân cử. Với bộ máy hiện nay, cần bỏ hẳn hình thức “biệt phái” của công an sang Quốc hội, Ban Tôn giáo chính phủ…
Trong một xã hội pháp quyền, phải để Quốc hội, các đoàn thể quần chúng, báo chí Việt Nam được quyền kiểm tra, giám sát công an và ngay lập tức công khai ngân sách dành cho ngành công an.
Trong năm 2020, này, và với việc Đảng Cộng sản Việt Nam 90 tuổi, để tiếp tục tồn tại trong một thế kỷ văn minh, hiện đại, nhu cầu sửa đổi hệ thống luật pháp liên quan tới những đề xuất trên đang tới với quý vị, rất cấp bách.
Hà Nội, ngày 31/1/2020
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét